Bloomberg: Όπως και άλλοι πόλεμοι του παρελθόντος στη Μέση Ανατολή, η νέα κλιμάκωση μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς που ξέσπασε το περασμένο Σάββατο έχει τη δυνατότητα να διαταράξει την παγκόσμια οικονομία οδηγώντας την ακόμη και σε ύφεση εάν τελικά εμπλακούν περισσότερες χώρες.
Αυτός ο κίνδυνος είναι ορατός, καθώς ο ισραηλινός στρατός ετοιμάζεται να εισβάλει στη Γάζα ως απάντηση στην εισβολή της Χαμάς στα εδάφη του. Ο αριθμός των νεκρών από την επίθεση της Χαμάς και τις συνεχιζόμενες ισραηλινές αεροπορικές επιδρομές στη Γάζα συνεχώς αυξάνεται. Ενώ παράλληλα υπάρχει ανησυχία ότι οι οργανώσεις στον Λίβανο και τη Συρία που υποστηρίζουν τη Χαμάς θα συμμετάσχουν στις μάχες.
Σύμφωνα με ανάλυση του Bloomberg, αυτό το «εκρηκτικό» κλίμα που έχει δημιουργηθεί στη Μέση Ανατολή και ο κίνδυνος της πιο έντονης κλιμάκωσης θα μπορούσε να φέρει το Ισραήλ σε άμεση σύγκρουση με το Ιράν που προμηθεύει με όπλα τη Χαμάς, την οποία οι ΗΠΑ και η Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν χαρακτηρίσει τρομοκρατική ομάδα.
Σε αυτό το σενάριο, το Bloomberg Economics εκτιμά ότι οι τιμές του πετρελαίου θα μπορούσαν να εκτοξευθούν στα 150 δολάρια το βαρέλι και η παγκόσμια ανάπτυξη να πέσει στο 1,7% – μια ύφεση που αφαιρεί περίπου 1 τρισεκατομμύριο δολάρια από την παγκόσμια παραγωγή.
Φυσικά, αυτές είναι δευτερεύουσες επιπτώσεις, λόγω του ατελείωτου λουτρού αίματος με θύματα κυρίως αμάχους. Αλλά η σύγκρουση στη Μέση Ανατολή μπορεί να προκαλέσει «τριγμούς» σε όλο τον κόσμο, επειδή η περιοχή είναι ένας κρίσιμος προμηθευτής ενέργειας και βασικός διάδρομος της ναυτιλίας. Ο αραβο-ισραηλινός πόλεμος του 1973, που οδήγησε σε εμπάργκο πετρελαίου και χρόνια στασιμότητας στις βιομηχανικές οικονομίες, είναι το πιο ξεκάθαρο παράδειγμα. Άλλες συγκρούσεις είχαν πιο περιορισμένο αντίκτυπο, ακόμη και όταν ο ανθρώπινος απολογισμός ήταν υψηλός.
Η σημερινή παγκόσμια οικονομία φαίνεται ευάλωτη και εξακολουθεί να ανακάμπτει από μια περίοδο πληθωρισμού που επιδεινώθηκε από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία πέρυσι. Ένας άλλος πόλεμος σε μια περιοχή παραγωγής ενέργειας θα μπορούσε να αναζωπυρώσει τον πληθωρισμό. Οι ευρύτερες συνέπειες θα μπορούσαν να επεκταθούν από την ανανέωση των αναταραχών στον αραβικό κόσμο, έως τις προεδρικές εκλογές του επόμενου έτους στις ΗΠΑ, όπου οι τιμές της βενζίνης είναι βασικές για το αίσθημα των ψηφοφόρων.
Όλες αυτές οι πιθανές επιπτώσεις εξαρτώνται από το πώς θα εξελιχθεί ο πόλεμος τις επόμενες εβδομάδες ή μήνες. Το Bloomberg Economics εξέτασε τον πιθανό αντίκτυπο στην παγκόσμια ανάπτυξη και τον πληθωρισμό σε τρία σενάρια.
Bloomberg – Σενάριο 1ο: Η σύγκρουση περιορίζεται στη Γάζα
Το 2014, η απαγωγή και η δολοφονία τριών Ισραηλινών από τη Χαμάς ήταν το έναυσμα για μια χερσαία εισβολή στη Γάζα που άφησε πάνω από 2.000 νεκρούς. Οι μάχες δεν εξαπλώθηκαν πέρα από το παλαιστινιακό έδαφος και ο αντίκτυπός τους στις τιμές του πετρελαίου -και στην παγκόσμια οικονομία – ήταν σιωπηλός.
Ο αριθμός των νεκρών της περασμένης εβδομάδας είναι ήδη υψηλότερος. Ωστόσο, μια πιθανή τροχιά για την τρέχουσα σύγκρουση θα ήταν ουσιαστικά η επανάληψη αυτής της τραγικής ιστορίας – σε συνδυασμό με την αυστηρότερη επιβολή των κυρώσεων των ΗΠΑ στο πετρέλαιο του Ιράν.
Η Τεχεράνη αύξησε την παραγωγή πετρελαίου της κατά 700.000 βαρέλια ημερησίως φέτος, καθώς οι ανταλλαγές κρατουμένων και το ξεπάγωμα των περιουσιακών στοιχείων σηματοδοτούσαν ένα μικρό «ξεπάγωμα» των σχέσεων με τις ΗΠΑ. Εάν αυτά τα βαρέλια εξαφανιστούν υπό την πίεση των ΗΠΑ, η Bloomberg Economics εκτιμά μια ώθηση από 3 έως 4 δολάρια στις τιμές του πετρελαίου.
Ο αντίκτυπος στην παγκόσμια οικονομία υπό αυτό το σενάριο θα ήταν ελάχιστος, ειδικά εάν η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα αντισταθμίσουν τα χαμένα βαρέλια του Ιράν χρησιμοποιώντας την πλεονάζουσα δυναμικότητά τους.
Bloomberg – Σενάριο 2ο: Πόλεμος δι’ αντιπροσώπων
Αλλά τι θα γίνει σε περίπτωση που επεκταθεί η σύρραξη; Η υποστηριζόμενη από το Ιράν σιιτική οργάνωση του Λιβάνου, Χεζμπολάχ, έχει ήδη ανταλλάξει πυρά με ισραηλινές δυνάμεις στη μεθόριο των δύο χωρών και λέει ότι έπληξε ισραηλινό φυλάκιο με τηλεκατευθυνόμενους πυραύλους.
Αν η σύρραξη επεκταθεί στον Λίβανο και τη Συρία, όπου το Ιράν επίσης υποστηρίζει ένοπλες ομάδες, τότε θα εξελιχθεί ουσιαστικά σε πόλεμο δι’ αντιπροσώπων μεταξύ του Ιράν και του Ισραήλ και οι επιπτώσεις για την παγκόσμια οικονομία θα είναι μεγαλύτερες.
«Το Ιράν και η Χεζμπολάχ παρακολουθούν και αξιολογούν την κατάσταση», δήλωσε ο Γιαΐρ Γκολάν, πρώην υπαρχηγός του ισραηλινού στρατού. «Εάν η Χεζμπολάχ εμπλακεί στη σύγκρουση, αυτό μπορεί να συμβεί μετά την έναρξη της χερσαίας επιχείρησης στη Γάζα».
Μια κλιμάκωση σε αυτές τις περιοχές θα αυξήσει την πιθανότητα άμεσης σύγκρουσης μεταξύ Ισραήλ και Ιράν εκτοξεύοντας πιθανώς τις τιμές του πετρελαίου. Στον σύντομο, αλλά αιματηρό πόλεμο μεταξύ Ισραήλ και Χεζμπολάχ το 2006, οι τιμές του αργού αυξήθηκαν κατά πέντε δολάρια το βαρέλι, ενώ κάτι ανάλογο σήμερα θα αύξαναε την τιμή του πετρελαίου κατά 10% κοντά στα 94 δολάρια το βαρέλι.
Πέραν τούτου θα μπορούσαν να αυξηθούν οι εντάσεις στην ευρύτερη περιοχή. Αίγυπτος, Λίβανος και Τυνησία βρίσκονται σε ένα οικονομικό και πολιτικό τέλμα. Τα αντίποινα του Ισραήλ στις επιθέσεις της Χαμάς έχουν ήδη πυροδοτήσει διαδηλώσεις σε διάφορες χώρες της περιοχής και οι πορείες κατά του Ισραήλ θα μπορούσαν να εξελιχθούν σε αντικυβερνητικές κινητοποιήσεις. Και δεν είναι αδιανόητο το σενάριο μιας επανάληψης της Αραβικής Άνοιξης, που οδήγησε στην ανατροπή κυβερνήσεων στις αρχές της δεκαετίας του 2010.
Ο αντίκτυπος στην παγκόσμια οικονομία υπ’ αυτό το σενάριο θα προέλθει από δύο σοκ: την αύξηση κατά 10% των τιμών του πετρελαίου και την κίνηση αποφυγής του κινδύνου στις χρηματαγορές, όπως συνέβη στη διάρκεια της Αραβικής Άνοιξης. Ήδη το Bloomberg Economics καταγράφει μια τέτοια κίνηση με την αύξηση κατά 8% του δείκτη VIX, που χρησιμοποιείται ευρέως ως μέτρο αποστροφής του κινδύνου.
Και την επιβάρυνση κατά 0,4% του ρυθμού ανάπτυξης της παγκόσμιας οικονομίας τον ερχόμενο χρόνο – μια απώλεια της τάξης των 300 δις. δολαρίων για την παραγωγή – που θα επιβραδύνει τον ρυθμό ανάπτυξης στο 2,4%. Εξαιρουμένης της κρίσης από την πανδημία του κορωνοϊού προ τριετίας και της παγκόσμιας ύφεσης το 2009, θα πρόκειται για την ασθενέστερη ανάπτυξη τις τρεις τελευταίες δεκαετίες.
Bloomberg -Σενάριο 3ο: Πόλεμος Ισραήλ – Ιράν
Το σενάριο μιας άμεσης σύγκρουσης μεταξύ του Ισραήλ και του Ιράν συγκεντρώνει μικρές πιθανότητες, αλλά είναι λίαν επικίνδυνο, αφού μπορεί να αποτελέσει τη θρυαλλίδα μιας παγκόσμιας ύφεσης. Η εκτόξευση στα ύψη των τιμών του μαύρου χρυσού και η αποφυγή ριψοκίνδυνων περιουσιακών στοιχείων θα κατάφερναν σημαντικό πλήγμα στην ανάπτυξη και θα ωθούσαν υψηλότερα τον πληθωρισμό.
«Ουδείς στην περιοχή, ούτε καν το Ιράν, θέλει να κλιμακωθεί η σύγκρουση Χαμάς – Ισραήλ σε έναν ολοκληρωτικό περιφερειακό πόλεμο», λέει ο Χασάν Αλχασάν, συνεργάτος στο Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών. Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει ότι δεν θα συμβεί, αφού βράζει το καζάνι της οργής. «Η πιθανότητα ενός εσφαλμένου υπολογισμού είναι μεγάλη», προσθέτει.
Εδώ και καιρό το Ισραήλ θεωρεί υπαρξιακή απειλή τις πυρηνικές φιλοδοξίες του Ιράν. Και τις ανησυχίες αυτές ενέτειναν οι κινήσεις της Τεχεράνης για την οικοδόμηση στρατιωτικής συμμαχίας με τη Ρωσία, η αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων με τη Σαουδική Αραβία και η βελτίωση του κλίματος στις σχέσεις της με τις ΗΠΑ.
Το Ισραήλ και οι ΗΠΑ έχουν στείλει ανάμεικτα μηνύματα αναφορικά με τυχόν εμπλοκή του Ιράν στις επιθέσεις της Χαμάς. «Υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι ίσως το γνώριζαν», δήλωσε στις 9 Οκτωβρίου ο υπουργός Στρατηγικών Σχέσεων του Ισραήλ, Ρον Ντέρμερ. Αμερικανοί αξιωματούχοι λένε ότι έχουν ενδείξεις πώς οι ηγέτες του Ιράν αιφνιδιάστηκαν, όπως ανέφεραν οι Νew York Times στις 11 Οκτωβρίου, αλλά περιέγραψαν το Ιράν ως συνένοχο υπό μια ευρύτερη έννοια, επειδή χρηματοδοτεί και εξοπλίζει τη Χαμάς.
Σε έναν πόλεμο Ισραήλ-Ιράν, «η Τεχεράνη πιθανώς θα επιδιώξει να ενεργοποιήσει ολόκληρο το δίκτυο των πληρεξουσίων και εταίρων της στη Συρία, το Ιράκ, την Υεμένη και το Μπαχρέιν», σημειώνει ο Αλχασάν. «Και θα έχει μια μακρά λίστα “σκληρών” και “μαλακών” δυτικών στόχων στην περιοχή για να επιλέξει», συμπληρώνει.
Σε αυτό το σενάριο, στο μείγμα θα έρθει να προστεθεί και η αύξηση των εντάσεων μεταξύ των υπερδυνάμεων. Οι ΗΠΑ είναι στενός σύμμαχος του Ισραήλ, ενώ Κίνα και Ρωσία εμβαθύνουν τους δεσμούς τους με το Ιράν. Δυτικοί αξιωματούχοι ανησυχούν μήπως Κίνα και Ρωσία εκμεταλλευτούν τον πόλεμο για να εκτρέψουν τη διεθνή προσοχή και την παροχή στρατιωτικών πόρων από άλλα μέτωπα του πλανήτη.
Δεδομένου ότι περίπου το ένα πέμπτο της παγκόσμιας τροφοδοσίας πετρελαίου προέρχεται από την περιοχή του Κόλπου, οι τιμές του μαύρου χρυσού θα εκτιναχθούν στα ύψη. Και δεν μπορεί να αποκλειστεί το σενάριο μιας επανάληψης της επίθεσης σε εγκαταστάσεις της Aramco, όπως εκείνη του 2019 από υποστηριζόμενους από το Ιράν αντάρτες, που έθεσε εκτός λειτουργείας σχεδόν το ήμισυ της προμήθειας σαουδαραβικού πετρελαίου.
Και μπορεί, βέβαια, να μην τετραπλασιαστεί η τιμή του αργού, όπως το 1973, όταν αραβικές χώρες επέβαλαν εμπάργκο σε αντίποινα για την αμερικανική υποστήριξη στο Ισραήλ στον πόλεμο του Γιομ Κιπούρ. Αλλά αν αρχίσουν το Ισραήλ και το Ιράν να εκτοξεύουν πυραύλους το ένα προς το άλλο, οι τιμές του πετρελαίου θα μπορούσαν να εκτιναχθούν στα ίδια επίπεδα, όπως συνέβη το 1990 μετά την εισβολή των δυνάμεων του Σαντάμ Χουσεϊν στο Κουβέιτ. Δεδομένου ότι η τιμή σήμερα βρίσκεται σε πολύ υψηλότερο επίπεδο, μιας αύξηση αυτής της τάξης θα μπορούσε να στείλει την τιμή του πετρελαίου στα 150 δολάρια το βαρέλι!
Η πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα της Σαουδικής Αραβίας και των ΗΑΕ ίσως να μην ισορροπήσει την κατάσταση αν αποφασίσει το Ιράν να κλείσει τα Στενά του Ορμούζ, απ’ όπου διέρχεται το ένα πέμπτο της ημερήσιας παγκόσμιας ροής πετρελαίου. Μια τέτοια εξέλιξη θα πυροδοτήσει μια ακόμη πιο ακραία τάση αποφυγής του κινδύνου στις χρηματαγορές, πιθανώς συγκρίσιμη με την αύξηση κατά 16 μονάδες του VIX το 1990.
Συνυπολογίζοντας όλα τα παραπάνω το υπολογιστικό μοντέλο του Bloomberg Economics προβλέπει μείωση κατά 1% στο 1,7% το ερχόμενο έτος της ανάπτυξης της παγκόσμιας οικονομίας. Ο προσδιορισμός μιας παγκόσμιας ύφεσης είναι δύσκολη υπόθεση, αφού η ραγδαία ανάπτυξη οικονομιών όπως εκείνη της Κίνας δείχνει ότι είναι σπάνια εξέλιξη μια πραγματική ύφεση, αλλά μια επιβράδυνση στο 1,7% συνάδει με ύφεση. Κι αν εξαιρέσουμε και πάλι τα σοκ από την πανδημία της Covid-19 και της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2009, θα πρόκειται για τον χειρότερο ρυθμό ανάπτυξης από το 1982, όταν η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ (Fed) αύξησε τα επιτόκια για να περιορίσει τον πληθωρισμό από το πετρελαϊκό σοκ της δεκαετίας του 1970.
Ένα τόσο μεγάλο πετρελαϊκό σοκ θα εκτροχιάσει επίσης τις προσπάθειες μείωσης των τιμών ανά την υφήλιο, αφήνοντας τον παγκόσμιο πληθωρισμό στο 6,7% το 2024. Στις ΗΠΑ θα είναι ανέφικτος ο στόχος της Fed για πληθωρισμό της τάξης του 2% και η ακριβή βενζίνη θα αποτελέσει τροχοπέδη για την προεκλογική καμπάνια του Τζο Μπάιντεν.
