Δύσκολα και μονότονα κυλούν πλέον οι μέρες για τη Σαμίρα Σαφαρί. Μέχρι πριν από λίγους μήνες η φιλόδοξη δημοσιογράφος, μαζί με τον εικονολήπτη της, έτρεχε και δεν προλάβαινε να παίρνει συνεντεύξεις και να μεταδίδει ρεπορτάζ από μια χώρα σε αναβρασμό. Πολλές φορές η δημοσιογραφική έρευνα την οδηγούσε στις αιματηρές επιθέσεις που γίνονταν στην πρωτεύουσα Καμπούλ. Δεν έλειπαν όμως και τα ευχάριστα θέματα, για παράδειγμα το παραδοσιακό πανηγύρι για το τέλος της σοδειάς στην κοιλάδα Παντσίρ. Στον ελεύθερο χρόνο της η Σαμίρα συναντούσε φίλους ή απολάμβανε το γεύμα της σε ένα καλό εστιατόριο.
Όλα αυτά αποτελούν παρελθόν. Σήμερα η νεαρή Αφγανή έχει εγκλωβιστεί μέσα στο ίδιο της το σπίτι. Ακριβώς εκατό ημέρες συμπληρώνονται από τη στιγμή που ο τελευταίος Αμερικανός στρατιώτης, ο ταγματάρχης Κρις Ντόναχιου, αποχωρούσε από το Αφγανιστάν. Η φωτογραφία του, τραβηγμένη από διόπτρα νυχτερινής όρασης, τη στιγμή που εκείνος επιβιβάζεται σε μεταγωγικό αεροσκάφος και η ράμπα εκφόρτωσης κλείνει πίσω του, έκανε τον γύρο του κόσμου. Σηματοδοτούσε το τέλος ενός σχεδόν εικοσαετούς πολέμου, του μεγαλύτερου σε διάρκεια στην ιστορία των ΗΠΑ.
Η «αναίμακτη» επικράτηση των Ταλιμπάν
Λίγες μέρες πριν οι Ταλιμπάν είχαν αποκτήσει τον πλήρη έλεγχο της χώρας, ακόμη και στην πρωτεύουσα Καμπούλ και μάλιστα χωρίς να ρίξουν ούτε μία τουφεκιά. Απλώς δεν συνάντησαν αντίσταση. «Πολλοί πίστευαν ότι αμέσως μετά την αποχώρηση των Αμερικανών η χώρα θα βυθιστεί σε έναν νέο αιματηρό πόλεμο», λέει η Σαμίρα Σαφαρί. Αυτό δεν συνέβη, αλλά η κατάσταση στο Αφγανιστάν άλλαξε δραματικά, ιδιαίτερα για τις γυναίκες, οι οποίες έχασαν τις ελευθερίες που είχαν κατακτήσει τα προηγούμενα χρόνια. «Σήμερα πήγα στον παλιό μου εργοδότη», λέει η νεαρή δημοσιογράφος, «αλλά είδα ότι όλες οι γυναίκες έχουν φύγει, εκτός από μία γραμματέα…».
Τοπικά μέσα ενημέρωσης κάνουν λόγο για αυξανόμενα περιστατικά κατάθλιψης στα κορίτσια και σε μεγαλύτερες γυναίκες, καθώς δεν μπορούν πλέον να εργαστούν, ούτε να πηγαίνουν σχολείο. Για την ακρίβεια, τονίζει η Σαμίρα Σαφαρί, οι Ταλιμπάν δεν έχουν απαγορεύσει ρητώς την εργασία στις γυναίκες, αλλά και η ίδια φοβάται πλέον να βγει στον δρόμο. Γιατί, αν βγει όπως το συνήθιζε, θα πρέπει συνεχώς να δίνει εξηγήσεις στους αστυνομικούς των Ταλιμπάν: Από πού κι ως πού γυρνάει στους δρόμους με έναν άγνωστο άνδρα, δηλαδή με τον εικονολήπτη της; Για να μην πούμε ότι έτσι κι αλλιώς το ρεπορτάζ δεν είναι πια ελεύθερο, όπως πριν. Αν πραγματικά θέλει να εργαστεί, η Σαμίρα θα πρέπει να αυτολογοκριθεί.
«Μπορούμε να ταξιδεύουμε ελεύθερα»
Την ίδια στιγμή ένας Ταλιμπάν, όπως ο Μοχιμπουλάχ Ντζιχαντζάρ, λέει ότι αισθάνεται πιο ελεύθερος από ποτέ. Παλαιότερα, υπενθυμίζει, ήταν σχεδόν αδύνατον να βγει από το χωριό του στην επαρχία Λογκάρ. Ενώ σήμερα «η χώρα μας είναι ελεύθερη, μπορούμε να ταξιδέψουμε όπου θέλουμε. Ολόκληρο το Αφγανιστάν είναι σπίτι μας, είμαστε πολύ ευτυχισμένοι που συμβαίνει αυτό». Πριν από δέκα χρόνια ο Ντζιχαντζάρ προσχώρησε στους Ταλιμπάν, φέτος έκλεισε τα 27. Πρόσφατα παντρεύτηκε κι έτσι δεν τρέχει πλέον «από επιχείρηση σε επιχείρηση», έχει όμως μια σταθερή δουλειά και δύο-τρεις μέρες ελεύθερες κάθε μήνα. Στο χωριό του, λέει, όλοι είναι χαρούμενοι που ο πόλεμος τελείωσε. Το πρόβλημα είναι όμως, κατά τη γνώμη του, ότι η οικονομία της χώρας δεν πάει καλά και το καθεστώς των Ταλιμπάν δεν αναγνωρίζεται διεθνώς.
Πράγματι, μέχρι στιγμής ούτε μία χώρα δεν έχει αναγνωρίσει τη νέα τάξη πραγμάτων στο Αφγανιστάν. Οι διεθνείς κυρώσεις που παραμένουν σε ισχύ και το «πάγωμα» κρατικών κονδυλίων στην κεντρική τράπεζα της χώρας έχουν παραλύσει την κυβέρνηση των Ταλιμπάν, αλλά και τη δράση των ανθρωπιστικών οργανώσεων στη χώρα. Τα προηγούμενα χρόνια οι Αμερικανοί χρηματοδοτούσαν την κυβέρνηση της Καμπούλ με 8,5 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως, ποσό που κάλυπτε το 75% των συνολικών κρατικών δαπανών. Σήμερα τα ποσά αυτά έχουν εκλείψει, καθώς κανείς δεν θέλει να συμβάλει στη μακροημέρευση των Ταλιμπάν. Κι όμως, κάθε τόσο τα Ηνωμένα Έθνη προειδοποιούν για επαπειλούμενη ανθρωπιστική κρίση, όταν μάλιστα το Αφγανιστάν μαστίζει μία από τις χειρότερες ξηρασίες στην ιστορία της χώρας. Όλο και περισσότερα παιδιά μπαίνουν στα νοσοκομεία με ασιτία. «Το Αφγανιστάν είναι μια καταστροφή που σε εξοργίζει, μια καταστροφή που έχει προκαλέσει ανθρώπινο χέρι», λέει ο Ντομινίκ Στίλχαρτ, συντονιστής του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού.
Περισσότεροι μετανάστες από την άνοιξη;
Όσο για τους ίδιους τους Ταλιμπάν, ισχυρίζονται ότι απλώς παρέλαβαν από την προηγούμενη κυβέρνηση το χάος, την οικονομική κρίση, τη μαζική ανεργία. Κατάφεραν ωστόσο να καταπολεμήσουν την ανεξέλεγκτη διαφθορά και να εμπεδώσουν μια αίσθηση ασφάλειας, υποστηρίζουν. Πολλοί Αφγανοί συμφωνούν μαζί τους. Άλλοι, πάλι, αντιτείνουν ότι μπορεί να μειώθηκαν οι τρομοκρατικές επιθέσεις, αλλά πληθαίνουν οι μυστηριώδεις δολοφονίες και εξαφανίσεις, ενώ την ίδια στιγμή η αυξανόμενη φτώχεια προκαλεί έκρηξη της εγκληματικότητας. Σαν να μην έφταναν όλα αυτά, το αποκαλούμενο «Ισλαμικό Κράτος» απειλεί με νέες επιθέσεις, ακόμη και στην Καμπούλ. Πολλοί Αφγανοί λένε ότι θα περιμένουν να περάσει ο χειμώνας κι αν δεν έχει βελτιωθεί η οικονομική κατάσταση, τότε θα αναζητήσουν καλύτερη τύχη στο εξωτερικό.
Για τη Σαμίρα Σαφαρί η οικονομική κατάσταση δεν είναι το κύριο κριτήριο. Η νεαρή δημοσιογράφος θέλει απλώς να φύγει. «Όταν έχουν δοθεί τόσα χρήματα και ξαφνικά η κυβέρνηση καταρρέει μετά από είκοσι χρόνια, αυτό σημαίνει ότι τίποτα δεν πρόκειται να αλλάξει σε αυτή τη χώρα», λέει η ίδια. Δεν θέλει να επιρρίψει ευθύνες στους Αμερικανούς και στις υπόλοιπες χώρες του ΝΑΤΟ, που επί είκοσι χρόνια υποτίθεται ότι εκπαίδευαν Αφγανούς στρατιωτικούς και αστυνομικούς, οι οποίοι τελικά δεν πολέμησαν τους Ταλιμπάν. «Εμείς οι Αφγανοί φταίμε, είχαμε μία ευκαιρία και τη χάσαμε», λέει η νεαρή δημοσιογράφος.
