Η εξαγορά του Twitter από τον Ίλον Μασκ εγείρει διάφορα ερωτήματα χάραξης πολιτικής: Είναι σωστό να κατέχει ο πλουσιότερος άνθρωπος στον κόσμο ένα τόσο σημαντικό φόρουμ για δημόσιο διάλογο;
Εγείρει επίσης νομικά ζητήματα: Μήπως είναι υπερβολική η απόφασή του να απαλλαγεί από τόσους πολλούς εργαζόμενους εντός λίγων μόνο ημερών από την ολοκλήρωση της εξαγοράς;
Και εγείρει κι ερωτήματα στρατηγικής: Μπορεί το Twitter να βγάλει χρήματα μεταβαίνοντας από ένα επιχειρηματικό μοντέλο που βασίζεται στη διαφήμιση σε ένα άλλο που να βασίζεται σε συνδρομές;
Αλλά επιπλέον αποτελεί επίσης και μια πολύ δημόσια δοκιμασία για ένα συγκεκριμένο στυλ διαχείρισης. Με τον τρόπο που σκέφτεται για την εργασία, τη λήψη αποφάσεων και τον ρόλο του διευθύνοντος συμβούλου, ο κ. Μασκ κολυμπά αντίθετα στο ρεύμα.
Η στάση του απέναντι στους εργαζόμενους αποτελεί προφανές παράδειγμα της αντιπολιτισμικής προσέγγισής του. Για έναν μελλοντολόγο ο κύριος Μασκ αποτελεί ένα πολύ παλιομοδίτικο αφεντικό. Δεν του αρέσει η απομακρυσμένη εργασία: Νωρίτερα φέτος έστειλε email στους υπαλλήλους της Tesla απαιτώντας να εμφανίζονται στο γραφείο για τουλάχιστον 40 ώρες την εβδομάδα. Όποιος πιστεύει ότι αυτό ήταν απαρχαιωμένο θα μπορούσε να «προσποιηθεί ότι εργάζεται κάπου αλλού», έγραψε ο ίδιος στο Twitter.
Όποια και αν είναι η νομιμότητα της απόφασής του να απολύσει τόσους πολλούς εργαζόμενους στο Twitter, οι μέθοδοί του είναι βάναυσες: Εργαζόμενοι αποκλείστηκαν ξαφνικά από εταιρικούς λογαριασμούς, καριέρες τελείωσαν με ένα απρόσωπο email, το μισό εργατικό δυναμικό χάθηκε σε μια στιγμή. Λες και ο (κακός ήρωας κόμικ της Marvel Comics) Thanos είχε αποφασίσει να δοκιμάσει τις δυνάμεις του στις επιχειρήσεις. Για όσους παραμένουν, η προσδοκία είναι ότι θα υπάρξει δύσκολη πορεία και πολύ δουλειά. Οι πληροφορίες λένε ότι μία από τις πρώτες ενέργειες του κ. Μασκ ήταν να ακυρώσει τις μηνιαίες «ημέρες ανάπαυσης» που είχαν θεσμοθετηθεί σε ολόκληρη την εταιρεία. Σήμερα το πρότυπο για τον σύγχρονο μάνατζερ τείνει να προσδιορίζει ένα αφεντικό με χαμηλότερο “εγώ”, συμπονετικό, που να δίνει στους εργαζόμενους αυτονομία. Αλλά φαίνεται ότι κάποιος δεν το γνωρίζει αυτό.
Οι επικριτές του πρέπει να αποδεχτούν ότι η προσέγγιση τύπου “my-way-or-the-highway” (“θα κάνετε ότι θέλω αλλιώς θα αποχωρήσετε”) έχει λειτουργήσει στο παρελθόν. Στις άλλες εταιρείες του, όπως η Tesla και η SpaceX, ο κ. Μασκ μπορεί να μην έδειξε ενσυναίσθηση, αλλά παρείχε αίσθημα επίτευξης σκοπού τεραστίου μεγέθους –«μεγέθους πλανήτη»- που αφορά δραστηριότητες από τη διάδοση των ηλεκτρικών οχημάτων μέχρι τον αποικισμό του Άρη. Το εάν αυτό μπορεί να λειτουργήσει για τον ίδιο στο Twitter είναι λιγότερο σαφές.
Το όραμά του να γίνει το Twitter η «ψηφιακή πλατεία της πόλης», όπου ανθίζει η ελευθερία του λόγου, είναι τυπικά μεγαλειώδες. Αυτή τη φορά, ωστόσο, θέλει να αναδιαρθρώσει μια υπάρχουσα επιχείρηση όπου η σωστή κρίση και η πολιτική έχουν σημασία όσο και η μηχανική.
Ο τρόπος με τον οποίο ο κ. Μασκ λαμβάνει αποφάσεις είναι επίσης διαφορετικός. Συγκριτικά λίγες έρευνες έχουν γίνει σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο οι διευθύνοντες σύμβουλοι κάνουν τις επιλογές τους, αλλά έγγραφο εργασίας του Harvard Business School που δημοσιεύτηκε το 2020 και αφορούσε το πώς 262 απόφοιτοί του χάρασσαν τη στρατηγική τους, αποτέλεσε μεγάλη έκπληξη.
Οι συντάκτες της έκθεσης ανακάλυψαν πράγματι ένα ευρύ φάσμα προσεγγίσεων, με κάποιους μάνατζερ να ακολουθούν το ένστικτό τους και άλλους να χρησιμοποιούν πιο καθιερωμένες διαδικασίες. Ωστόσο, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι τα αφεντικά που χρησιμοποιούν πιο δομημένες διαδικασίες τείνουν να ηγούνται μεγαλύτερων και ταχύτερα αναπτυσσόμενων εταιρειών –αν και δεν είναι σαφές με ποιον τρόπο προκύπτει η αιτιότητα. Τείνουν επίσης να παίρνουν αποφάσεις πιο αργά. Ο κ. Μασκ και οι συνεργάτες του βρίσκονται σε ένα διαφορετικό στρατόπεδο: είναι γρήγοροι, άτυποι κι επιθετικοί. Ήδη έρχονται στην επιφάνεια αναφορές για απολυμένους εργαζομένους στο Twitter που καλούνται να επιστρέψουν στη δουλειά.
Είναι ανορθόδοξος όμως και με άλλο τρόπο. Ο Peter Drucker, εξέχουσα προσωπικότητα των στοχαστών διαχείρισης (επιχειρήσεων), περιέγραψε τον διευθύνοντα σύμβουλο ως το άτομο στον οργανισμό που γεφυρώνει τον έξω κόσμο με τις εσωτερικές λειτουργίες της εταιρείας. Κανείς άλλος στην εταιρεία δεν είναι σε θέση να συνδυάσει αυτές τις προοπτικές, έγραψε ο κ. Drucker.
Ο κ. Μασκ όχι μόνο δεν γεφυρώνει τέτοιο χάσμα, αλλά κάνει άκυρη την εν λόγω διάκριση. Η προσωπική του φήμη και ο πλούτος του είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με τις άλλες εταιρείες που διευθύνει. Στο Twitter προχωρά ακόμα παραπέρα, ρίχνοντας στο δικό του λογαριασμό στο Twitter ιδέες για προϊόντα, ρωτώντας το κοινό για τις απόψεις του και προσφέροντας σχολιασμό σε πραγματικό χρόνο για το πώς πάνε τα πράγματα. Και το ίδιο το Twitter είναι μια πλατφόρμα στην οποία όλοι –χρήστες, πρώην εργαζόμενοι, άνθρωποι που ίδρυσαν την εταιρεία, υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής και ειδικοί– συμμετέχουν δημόσια για να πουν πώς πάνε αυτά τα πράγματα. Άρα δεν υπάρχει και μεγάλη εσωτερικότητα στην εταιρεία.
Μπορεί να διαφωνήσετε και να πείτε ότι ο κ. Μασκ είναι μοναδικό παράδειγμα, όπως μοναδικό είναι και το εν λόγω ντιλ (για το Twitter). Όταν υπέβαλε για πρώτη φορά την προσφορά του να αγοράσει το Twitter, είπε ρητά ότι δεν το έκανε λόγω οικονομικής λογικής. Αργότερα προσπάθησε να υπαναχωρήσει τελείως από τη συναλλαγή. Η ιστορία του δισεκατομμυριούχου ιδιοκτήτη πλατφόρμας μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχει λίγα κοινά στοιχεία με τις προκλήσεις που απασχολούν τα έμμισθα στελέχη των περισσότερων εισηγμένων επιχειρήσεων.
Ίσως όλα αυτά να ισχύουν, αλλά αν ο κ. Μασκ πετύχει για μια ακόμη φορά στο τελευταίο του αυτό εγχείρημα με το να είναι σκληρός στο εργατικό δυναμικό του, παρακάμπτοντας τις παραδοσιακές προσεγγίσεις παρουσιάσεων (πολιτικής) τύπου PowerPoint και τα memes (άλλων CEO), τα προγράμματα μάστερ στη διοίκηση επιχειρήσεων (MBA) θα χρειαστεί να αναθεωρηθούν.
