Η ιστορία είναι παλιά και παίρνει πολλές μορφές. Μια παραμυθένια εκδοχή, που καταγράφηκε πριν από δύο αιώνες από τους αδελφούς Grimm, μιλάει για κάποιον Karl Katz, έναν βοσκό στα βουνά Harz της κεντρικής Γερμανίας. Μια νύχτα μια κατσίκα που ξεστράτισε οδήγησε τον Katz βαθιά μέσα σε μια σπηλιά. Κάποιοι παράξενοι άνδρες, του έδωσαν ένα φίλτρο, το πίνει και αποκοιμιέται. Όταν ξυπνάει διαπιστώνει ότι δεν έχουν περάσει ώρες, αλλά χρόνια. Ο κόσμος γύρω του έχει αλλάξει.
Οι Γερμανοί που μοιράζονται τώρα την αμηχανία του Katz είναι πολλοί. Πριν από μερικά χρόνια, η πλουσιότερη χώρα της Ευρώπης περιήλθε σε μια κατάσταση όχι ακριβώς ύπνου, αλλά υπνοβασίας. Ενωμένοι σε μια κρατική οντότητα και πετώντας στα σύννεφα από την οικονομική και διπλωματική τους επιτυχία, οι Γερμανοί βολεύτηκαν στην πεποίθηση ότι το σύστημά τους λειτουργούσε σχεδόν τέλεια. Οι κυβερνητικές πολιτικές καθοδηγούνταν λιγότερο από τον ρεαλισμό και περισσότερο από την αυταπάτη, καθώς οι ηγέτες μιλούσαν στους ψηφοφόρους με μεθυστικά λόγια για αέναη ευημερία με ελάχιστες προστριβές και, φυσικά, μηδενικές εκπομπές.
Το ξύπνημα, υπό τον ήχο των ρωσικών τανκς που «αλώνιζαν» στη γειτονική Ουκρανία, ήταν απότομο. Κατά κάποιο τρόπο η Γερμανία βρίσκεται όχι, όπως ο Katz, χρόνια στο μέλλον, αλλά δεκαετίες στο παρελθόν. Αντί να ταξιδεύει σε ένα αυτοκινητόδρομο προς τη φιλελεύθερη δημοκρατία, μεγάλο μέρος του ευρύτερου κόσμου έχει γλιστρήσει σε άσχημες μορφές λαϊκισμού που οι Γερμανοί θυμούνται πολύ καλά. Αντί να απολαμβάνει μια εποχή ειρηνικής συνεργασίας, η Γερμανία διαπιστώνει ότι τα όπλα και οι στρατιώτες -συμπεριλαμβανομένων και των Αμερικανών- ξαφνικά ξαναγίνονται περιζήτητα. Η γερμανική ευημερία αποδεικνύεται ότι δεν στηρίζεται αποκλειστικά στην εργατικότητα του λαού της, όπως στην θετική εκδοχή του παραμυθιού, αλλά και στη φθηνή εισαγόμενη ενέργεια και το εργατικό δυναμικό. Και βέβαια ο συμπαθής Vladimir Putin, ο οποίος «προσέφερε» αγωγούς γεμάτους φυσικό αέριο, αποδεικνύεται λύκος.
Με απλά λόγια, χρόνια εφησυχασμού έφεραν τη Γερμανία σε δύσκολη θέση. Ωστόσο, ακόμη και καθώς το κατεστημένο συμβιβάζεται με το μέγεθος του διλήμματός του και με την τεράστια πρόκληση της αλλαγής πορείας, η συζήτηση της Γερμανίας με τον εαυτό της παραμένει παράξενα στενόμυαλη και χωρίς τον χαρακτήρα του κατεπείγοντος. Πιο παράξενο ακόμα, σε μια χώρα που υπερηφανεύεται για την ανοιχτή δημοκρατία της, είναι η αποτυχία να λογοδοτήσει για το τι πήγε στραβά. Ναι, ορισμένα δημόσια πρόσωπα έχουν δικαίως επιτιμηθεί επειδή έβλεπαν τη Ρωσία ως πρόβατο. Αλλά η συστημική φύση των εξαπατήσεων του κ. Putin και η εσκεμμένη τύφλωση της Γερμανίας δεν έχουν διερευνηθεί σχεδόν καθόλου. Κανείς δεν φαίνεται να θέλει να μιλήσει για το τι συνέβη «στη σπηλιά».
Δείτε τη θλιβερή εξάρτηση της Γερμανίας από τα ρωσικά καύσιμα. Αυτό συνέβη όχι μόνο επειδή ο κ. Putin αποπλάνησε επιχειρήσεις και πολιτικούς με τις χαμηλές τιμές, αυξάνοντας έτσι το μερίδιο της Ρωσίας στην κατανάλωση φυσικού αερίου της Γερμανίας από 30% πριν από δύο δεκαετίες σε ένα ασφυκτικό 55%, αλλά και από τις αποφάσεις για τη συρρίκνωση της προσφοράς ενέργειας από άλλες πηγές. Μεταξύ πολλών παραδειγμάτων τέτοιας ανοησίας, το πιο γνωστό αφορά την πυρηνική ενέργεια. Όταν ένα τσουνάμι έπληξε τους ιαπωνικούς πυρηνικούς αντιδραστήρες στη Φουκουσίμα το 2011, η κυβέρνηση της τότε καγκελαρίου Angela Merkel φρίκαρε και έκλεισε τη μισή πυρηνική παραγωγική ικανότητα της Γερμανίας σχεδόν σε μια νύχτα. Όρισε ως ημερομηνία κλεισίματος των τριών τελευταίων εργοστασίων τον Δεκέμβριο του 2022, ένας στόχος που μόλις τώρα αμφισβητείται, καθώς η καταστροφική έλλειψη ενέργειας φαίνεται να βρίσκεται προ των πυλών. Αντανακλώντας την ιδιότυπη απουσία του επείγοντος στη γερμανική πολιτική, ένας συζητούμενος συμβιβασμός καλεί τους Πράσινους να εγκαταλείψουν την επιμονή τους στο κλείσιμο των αντιδραστήρων με αντάλλαγμα οι φιλελεύθεροι εταίροι τους στον συνασπισμό να εγκαταλείψουν τις αντιρρήσεις τους για τα όρια ταχύτητας στους αυτοκινητοδρόμους.
Ωστόσο, ίσως το μεγαλύτερο αυτογκόλ της Γερμανίας σημειώθηκε εναντίον της ίδιας της βιομηχανίας φυσικού αερίου. Οι Γερμανοί δεν έχουν την τύχη των γειτονικών Ολλανδών, των οποίων το γιγαντιαίο κοίτασμα του Γκρόνινγκεν, που απέχει ελάχιστα με ποδήλατο από τα σύνορα, έχει προσφέρει φυσικό αέριο αξίας περίπου 500 δισ. δολαρίων από το 1959 (δίνοντάς μας το έναυσμα, ως εφημερίδα, το 1977 να επινοήσουμε τον όρο “Ολλανδική Νόσος”). Αλλά και τα αποθέματα της Γερμανίας δεν είναι διόλου ευκαταφρόνητα. Στην αλλαγή της χιλιετίας η Γερμανία έβγαζε περίπου 20 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου ετησίως, αρκετά για να καλύψουν σχεδόν το ένα τέταρτο της εθνικής ζήτησης. Αλλά παρόλο που οι γεωλόγοι πιστεύουν ότι η Γερμανία διαθέτει τουλάχιστον 800 δισ. κυβικά μέτρα εκμεταλλεύσιμου φυσικού αερίου, η παραγωγή δεν αυξήθηκε αλλά μάλλον κατέρρευσε, σε μόλις 5-6 δισ. κυβικά μέτρα, που ισοδυναμούν με μόλις το 10% των εισαγωγών από τη Ρωσία.
Ο φόβος του fracking
Ο λόγος είναι απλός. Η γεωλογία υπαγορεύει ότι σχεδόν όλο το φυσικό αέριο της Γερμανίας μπορεί να εξαχθεί μόνο με τη χρήση υδραυλικής ρωγμάτωσης, αλλά το γερμανικό κοινό τρέφει έναν παράλογο φόβο για τη συγκεκριμένη μέθοδο. Όχι απλώς φόβο, αλλά και κάτι παραπάνω: το 2017 η κυβέρνηση της κ. Merkel ψήφισε νόμο που ουσιαστικά απαγορεύει την εμπορική ρωγμάτωση, παρόλο που οι γερμανικές εταιρείες χρησιμοποιούν την τεχνική αυτή στη χώρα από τη δεκαετία του 1950, χωρίς να έχει αναφερθεί ούτε ένα περιστατικό σοβαρής περιβαλλοντικής ζημίας.
Τα αίτια του φόβου του κοινού δεν είναι δύσκολο να βρεθούν. Το 2008 η Exxon, μια μεγάλη αμερικανική πετρελαϊκή εταιρεία, πρότεινε την επέκταση της χρήσης του fracking σε μια τοποθεσία στη βόρεια Γερμανία. Καθώς οι περιβαλλοντολόγοι συγκεντρώθηκαν να διαμαρτυρηθούν, το όλο και πιο ισχυρό κόμμα των Πρασίνων προσχώρησε στη διαμάχη. Το ίδιο και το Russia Today, ένα κανάλι που υποστηρίζει το Κρεμλίνο, εκτοξεύοντας προειδοποιήσεις ότι το fracking προκαλεί ακτινοβολία, γενετικές ανωμαλίες, ορμονικές διαταραχές, απελευθέρωση τεράστιων ποσοτήτων μεθανίου και τοξικών αποβλήτων και δηλητηρίαση των ιχθυαποθεμάτων. Κανένας άλλος ειδικός, εκτός από τον ίδιο τον κ. Putin, δεν δήλωσε, ενώπιον διεθνούς συνεδρίου, ότι το fracking δημιουργεί μια μαύρη γλίτσα που τελικά ξεχειλίζει από τις βρύσες της κουζίνας.
Φαίνεται ότι στους Γερμανούς αρέσουν τα παραμύθια. «Τελικά εγκαταλείψαμε την προσπάθεια να εξηγήσουμε ότι το fracking είναι απολύτως ασφαλές» δηλώνει με απογοήτευση ο Hans-Joachim Kümpel, πρώην επικεφαλής του κύριου κυβερνητικού συμβουλευτικού οργάνου για τις γεωεπιστήμες. «Δεν μπορώ να κατηγορήσω τους ανθρώπους που δεν έχουν γνώσεις για πώς λειτουργεί η γεωλογία του υπεδάφους, αν το μόνο που ακούνε είναι ιστορίες τρόμου».
Οι Γερμανοί παραγωγοί φυσικού αερίου λένε ότι αν τους δοθεί η ευκαιρία, με τις σημερινές ακόμα πιο καθαρές και ασφαλείς νέες μεθόδους fracking θα μπορούσαν να διπλασιάσουν την παραγωγή τους σε μόλις 18-24 μήνες. Σε αυτό το επίπεδο η Γερμανία θα μπορούσε να αντλεί φυσικό αέριο μέχρι και τον επόμενο αιώνα, μειώνοντας τις εισαγωγές της κατά περίπου 15 δισ. δολάρια ετησίως. Κι αυτό δεν είναι παραμύθια.
