Η παρατεταμένη, εμπρηστική και απειλητική γλώσσα που χρησιμοποιεί κατά της χώρας μας ο Ερντογάν (συγκριτικά με τα ευέλικτα ρητορικά σχήματα προς άλλα περιφερειακά της Τουρκίας κράτη) προβληματίζει έντονα την ελληνική πλευρά για το ποια θα μπορούσαν να είναι τα επόμενα βήματα της Αγκυρας σχεδόν 9 μήνες πριν από τις πολύ κρίσιμες προεδρικές και κοινοβουλευτικές εκλογές. Πολιτικοί και διπλωματικοί αναλυτές σε διάφορες χώρες δεν αποκλείουν περαιτέρω εντάσεις στο πεδίο και σκλήρυνση της στάσης της Τουρκίας απέναντι στη Δύση, με σημεία ευρύτερης «στροφής» προς την αυταρχική Ανατολή (Ρωσία, Κίνα κ.ά.).
Πέραν της συμπλήρωσης ενός αιώνα από την ήττα του ελληνικού στρατού στο Αφιόν Καραχισάρ και την επακολουθήσασα καταστροφή της Σμύρνης, η χαοτική και ακραία ρητορική του Ερντογάν στις αναφορές του σε Κιουτάχεια, Σαμψούντα, αλλά και στο Σεράγεβο της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης (στο πλαίσιο της πρόσφατης βαλκανικής του περιοδείας σε Σερβία, Κροατία και Βοσνία-Ερζεγοβίνη) προκαλούν εύλογα ερωτηματικά για τις προσεχείς κινήσεις του.
1 Αν και η Τουρκία έχει αρκετά και υπολογίσιμα μέτωπα ανοικτά, όπως την κοινοβουλευτική συγκατάθεση στα αιτήματα ένταξης των Σουηδίας και Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ, τους αεροπορικούς εξοπλισμούς με τους Αμερικανούς, το ενδιαφέρον για το γαλλο-ιταλικό σύστημα διευρυμένης αεράμυνας SAMP-T, οπότε θα πρέπει να κάνει τους απαραίτητους συμβιβασμούς με τους Δυτικούς, παρατηρούμε ότι με επίκεντρο τη χώρα μας (τις θέσεις της οποίας σε πολύ μεγάλο βαθμό, νομικά και πολιτικά, στηρίζουν οι Αμερικανοί και οι Ευρωπαίοι), εν τούτοις τα τοξικά ρητορικά σχήματα που χρησιμοποιεί ο αυταρχικός Τούρκος πρόεδρος είναι λογικό να προβληματίζουν πάνω στο τι επιδιώκει (ειδικά απέναντι στην Ελλάδα και πιθανότατα στην Κύπρο μετά τα μέσα Οκτωβρίου).
Ο υπογράφων δεν συμμερίζεται τις απόψεις διαφόρων πολιτικών και διπλωματικών σχολιαστών ότι ο Ερντογάν είναι εκλογικά χαμένος, ενώ η κοινοβουλευτική αντιπολίτευση -πέραν κριτικής σε διάφορους χειρισμούς του- δεν έχει να αντιπαρατάξει πολύ ισχυρά πρόσωπα (πλην του σοβαρού και μετρημένου δημάρχου της Αγκυρας). Ορισμένοι αρχηγοί των κομμάτων της είναι από γραφικοί μέχρι αδύναμοι, ενώ απέναντι στην Ελλάδα είναι τοξικοί και επιρρεπείς προς νησιωτικό αναθεωρητισμό. Παράλληλα, μη λησμονούμε ότι ο Ερντογάν ελέγχει, ειδικά μετά το 2016, τις Ενοπλες Δυνάμεις (μέσω Ακάρ και Γκιουλέρ), τα σώματα ασφαλείας/στραχωροφυλακή (μέσω Σουλού), τις μυστικές υπηρεσίες (μέσω Χακάν Φιντάν), τα ισλαμικά θεολογικά σχολεία και το βαθύ και χαοτικό κράτος και παρακράτος.
Συνεπώς, για τα τουρκικά δεδομένα δεν είναι εύκολη η ανατροπή του. Επίσης, δεν υπάρχει ξεκάθαρη εικόνα για το πόσο έχουν επηρεάσει οι στρατιωτικές ενέργειες του Ερντογάν σε Βόρεια Συρία, Βόρειο Ιράκ, Λιβύη και Σομαλία, τη στιγμή μάλιστα που παρά τη συμπεριφορά Ιανού, εμφανίζεται συνεπής στο ΝΑΤΟ και λόγω Ουκρανίας τον υπολογίζουν και παρακάμπτουν πολλές φορές την κριτική για την απαράδεκτη συμπεριφορά του. Και μπορεί να βρίσκεται η οικονομία της χώρας σε οριακότατα επίπεδα, αλλά την Τουρκία τη χαρακτηρίζει η πολυσχιδής παραοικονομία και όχι σε μεγάλο βαθμό η κανονική οικονομία. Αρα, για να επιβιώσει (πολιτικά) είναι ικανός για πολλά, χρησιμοποιώντας πολλές και ύπουλες μεθόδους της τελευταίας 20ετίας. Συνεπώς, αυτοί που ισχυρίζονται ότι είναι «τελειωμένος» ας είναι περισσότερο προσεκτικοί και να βλέπουν τα πράγματα πιο διευρυμένα και λιγότερο προσωπικά. Και επί του παρόντος, ας έχουν πιο διασταυρωμένη πληροφόρηση για πιο εμπεριστατωμένη ανάλυση. Ο Ερντογάν βρίσκεται στην κόψη του ξυραφιού, αλλά έχει εμφανείς, μυστικές και ύπουλες εφεδρείες. Επιπρόσθετα έχει στη διάθεσή του ισλαμικό μισθοφορικό στρατό (SADAT), που ενεργεί στα βάθη της αχανούς χώρας.
2 Αναφορικά με τις κινήσεις στα Βαλκάνια η παρουσία της Τουρκίας σε όλα τα κράτη είναι σημαντική (πολιτικά, επιχειρηματικά, εμπορικά, στρατιωτικά, προπαγανδιστικά, συγκοινωνιακά, πολιτιστικά, θρησκευτικά με ισλαμικές «νησίδες»), ενώ οι σχέσεις με τη Σερβία προκαλούν ανησυχίες λόγω των στενών σχέσεων της Αγκυρας και των Βελιγραδίου-Μόσχας.
3 Η χώρα μας θα πρέπει να προσέξει τρία κρίσιμα σημεία. Την κατάσταση στην παρέβριο περιοχή, όπου παρά τα ληφθέντα μέτρα υπάρχουν περίεργοι, μη ορατοί και κινούμενοι κίνδυνοι. Ειδικά όταν θα έχει ο Εβρος αρκετό νερό και θα ανοίξει το φράγμα του Ιβαϊλόβγκραντ στη Βουλγαρία. Οι αμμονησίδες θα είναι ένα θέμα που ανάλογα θα ενεργοποιείται και λόγω των μεταναστευτικών ρευμάτων θα προκαλεί εμφανείς ή αφανείς αποσταθεροποιητικές εξελίξεις. Η επέκταση του ανασχετικού φράκτη είναι θετική ενέργεια, αλλά οι Τούρκοι (αν δούμε τις μελέτες τους για τέτοια ζητήματα στις σχολές επιτελών, στρατοχωροφυλακής κ.λπ.) θα διαπιστώσουν διάφορα… Πέραν των νησιών μας, οι Τούρκοι έχουν ασχοληθεί πολύ με τα ποτάμια ύδατα, την υδρογεωπολιτική κ.ά.
Η εκτεταμένη χρήση των μη επανδρωμένων αεροχημάτων στην περιοχή Νισύρου-Λέρου και γειτονικών βραχονησίδων είναι η δεύτερη περίπτωση που ειδικά στη συγκεκριμένη περιοχή πρέπει να προσδώσουμε στενότερη σημασία. Εχει γεωγραφικά και άλλα χαρακτηριστικά γνωρίσματα που απαιτούν προσοχή.
Τέλος, ιδιαίτερη έμφαση καλούμαστε να δώσουμε στη διπλωματική-στρατιωτική παρουσία μας στο ΝΑΤΟ, αλλά και σε σχέσεις μας με συγκεκριμένα κράτη που έχουν εκτόπισμα στον παγκόσμιο χάρτη. Εκεί παρατηρώ μετά από αρκετών μηνών ενδελεχή μελέτη μου, ότι οι τουρκικές κινήσεις στον παγκόσμιο Νότο χρειάζονται προσοχή και καλύτερες πληροφορίες.
Ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας είναι αυτός που έχει πραγματικά εντοπίσει τι ακριβώς συμβαίνει και άρχισε με κινήσεις δυναμικές να αντιλαμβάνεται τι πρέπει εμείς γενικότερα και ειδικότερα να κάνουμε (ειδικά σε Ν. Ασία, Αφρική και προς Λατινική Αμερική σύντομα).
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
«Ανοιχτά μάτια» σε πολλούς τομείς
Συμπερασματικά, την Αγκυρα καλούμαστε να την παρακολουθούμε σε πολλούς τομείς, όπως σε αναβαθμισμένες πληροφορίες, σε υβριδικές κινήσεις, στον κυβερνοχώρο, στις εξελιγμένες νέες τεχνολογίες, στις περιφερειακές της παρεμβάσεις και όχι μόνο (Βαλκάνια, Κέρας της Αφρικής, Ροχίνγιας, επαφές πυρηνικού χαρακτήρα με Ιράν και Πακιστάν, κινήσεις σε Αρκτικό Κύκλο, Κόσοβο κ.λπ.).
Ειδικότερα, απέναντι στη χώρα μας, έμφαση στην κατάσταση στον Εβρο, σε μικρότερα νησιωτικά συμπλέγματα (κυρίως στη Δωδεκάνησο) και μετά τον Οκτώβριο στα ενεργειακά. Εμμένω σε συλλογή εξειδικευμένων πληροφοριών (που υστερούμε) για θέματα ανθρωπιστικά, υδρογεωπολιτικά, τεχνογνωσιακά, περιφερειακών διεισδύσεων, κλιματολογικά, διασυμμαχικά, ενώ σε πολλά κράτη να παρακολουθούμε την ισλαμική διείσδυση (με ό,τι εννοώ και υπονοώ). Οι καιροί αλλάζουν δραματικά και εν όψει της προσεχούς (εκτιμώ σημαντικής) παρουσίας μας, σε δύο και κάτι χρόνια, στο ΣΑ/ΟΗΕ, είναι αναγκαίο να έχουμε πιο δυναμική και πολυεπίπεδη διεθνολογικοπολιτική παρουσία και εμπλοκή.
