Το Μαγικό Βουνό, το κλασικό μυθιστόρημα του Τόμας Μαν που εκτυλίσσεται στο Νταβός με φόντο μια θανατηφόρα ασθένεια και έναν επικείμενο παγκόσμιο πόλεμο, εκδόθηκε πριν από σχεδόν έναν αιώνα.
Αλλά, καθώς οι αντιπροσωπείες του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ συγκεντρώθηκαν και πάλι στο Νταβός φέτος, ο κόσμος του Μαν μοιάζει ανησυχητικά με τον δικό μας. Ο φόβος που στοιχειώνει το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ είναι πως μια μακρά περίοδος ειρήνης, ευημερίας και παγκόσμιας οικονομικής ενοποίησης φτάνει στο τέλος της –όπως συνέβη και το 1914.
Το σλόγκαν του φετινού Νταβός είναι «Συνεργασία σε έναν κατακερματισμένο κόσμο». Αυτός ο κατακερματισμός ξεκίνησε με την Covid 19 –με τα lockdown της, τα κλειστά σύνορα και τις διαταράξεις στις εφοδιαστικές αλυσίδες. Έτσι, το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ του 2023 –το πρώτο που θα πραγματοποιηθεί στην κανονική του τοποθεσία από τότε που ξέσπασε η πανδημία – θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι σηματοδοτεί μια επιστροφή στην κανονικότητα. Ωστόσο, η ξαφνική εγκατάλειψη της πολιτικής zero Covid από την Κίνα, εγείρει ανησυχίες για ένα νέο κύμα παραλλαγών.
Και, ακόμα και στην περίπτωση που αποφευχθεί μια νέα φάση της πανδημίας, η Covid έχει αφήσει το σημάδι της στον τρόπο που οι κυβερνήσεις και οι επιχειρήσεις σκέφτονται για την παγκοσμιοποίηση. Η υπόθεση πως τα αγαθά και τα εμπορεύματα μπορούν πάντα να μεταφέρονται εύκολα ανά τον κόσμο, κατέρρευσε.
Οι επιχειρήσεις έχουν πάει από τις στρατηγικές «just in time» των εφοδιαστικών αλυσίδων στις στρατηγικές «just in case» -από το εγκαίρως στο δια παν ενδεχόμενο. Είναι πιθανόν να υπάρξουν περαιτέρω έκτακτης υγειονομικής ανάγκης παγκοσμίως. Άλλα σενάρια – που κάποτε έμοιαζαν με απόμακρα ενδεχόμενα- βρίσκονται πιο έντονα στο επίκεντρο. Τα ακραία καιρικά φαινόμενα γίνονται όλο και πιο συχνά, εγείροντας ερωτήματα αναφορικά με την επισιτιστική ασφάλεια και τα ταξίδια. Οι κυβερνοεπιθέσεις από κράτη ή εγκληματίες απειλούν τις υποδομές πάνω στις οποίες βασίζεται η σύγχρονη οικονομία.
Οι επιχειρήσεις, συχνά με την προτροπή των κυβερνήσεων, καλούνται να αλλάξουν τους τρόπους τους. Δεν είναι συνετό να βασίζονται σε περίπλοκες εφοδιαστικές αλυσίδες που είναι ευάλωτες σε ασθένειες, πολέμους ή άλλες έκτακτες ανάγκες. Επιχειρήσεις όπως η Apple -που υπερηφανεύονταν για τα προϊόντα που είναι «σχεδιασμένα στην Καλιφόρνια, συναρμολογημένα στην Κίνα» – πρέπει να διαφοροποιήσουν την παραγωγή. Η Apple όλο και περισσότερο παράγει επίσης στην Ινδία και στο Βιετνάμ.
Οι προσπάθειες ορισμένων δυτικών εταιρειών να μειώσουν την εξάρτησή τους από την Κίνα ωθήθηκαν από την πανδημία, αλλά έχουν επιταχυνθεί από τότε λόγω μιας αυξημένης αντίληψης των γεωπολιτικών κινδύνων –γνωστούς επίσης και ως πόλεμο.
Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία πέρυσι έδειξε πως το αδιανόητο μπορεί να συμβεί. Ο μεγαλύτερος πόλεμος της Ευρώπης από το 1945 δίνεται λιγότερο από χίλια μίλια μακριά από τα πολυτελή ξενοδοχεία του Νταβός. Με τον πόλεμο στην Ουκρανία να μαίνεται, ο κίνδυνος κλιμάκωσης παραμένει υψηλός. Ο πυρηνικός πόλεμος είναι η πιο τρομακτική δυνητική εξέλιξη –μια εξέλιξη που ανησυχεί τον Λευκό Οίκο από τότε που ξεκίνησαν οι εχθροπραξίες τον περασμένο Φεβρουάριο. Ακόμα και αν η χρήση πυρηνικών όπλων αποφευχθεί, ο κίνδυνος διεύρυνσης της σύρραξης παραμένει, καθώς το ΝΑΤΟ στέλνει προηγμένα όπλα στην Ουκρανία και το Ιράν προμηθεύει τη Ρωσία με στρατιωτικά drones.
Η σύρραξη έχει δείξει πως ο πόλεμος μπορεί να κόψει τους οικονομικούς δεσμούς πάνω στους οποίους χτίστηκε η παγκοσμιοποίηση. Η ΕΕ μειώνει δραστικά τις εισαγωγές ρωσικής ενέργειας –τροφοδοτώντας τον πληθωρισμό στην Ευρώπη και απειλώντας να καταστήσει μη ανταγωνιστικές ορισμένες βιομηχανίες. Η Ρωσία και η Ουκρανία είναι επίσης σημαντικοί προμηθευτές σιτηρών στις παγκόσμιες αγορές. Ο πόλεμός τους έχει αυξήσει τις τιμές των τροφίμων και απειλεί να ωθήσει στην πείνα εκατομμύρια ανθρώπους.
Πολιτικοί και βιομήχανοι σκανάρουν τον ορίζοντα για την επόμενη μεγάλη γεωπολιτική απειλή. Πολλοί έχουν επικεντρωθεί στην Ταϊβάν, που παράγει το 90% των πιο προηγμένων ημιαγωγών του κόσμου. Μια κινεζική εισβολή στην Ταϊβάν θα μπορούσε να κλείσει την TSMC, τον σημαντικότερο παραγωγό ημιαγωγών, με καταστροφικά αποτελέσματα για την παγκόσμια οικονομία.
Ακόμα και οι γεωπολιτικές εντάσεις που δεν φτάνουν στον πόλεμο έχουν διαταράξει το διεθνές εμπόριο. Η αυξανόμενα επιφυλακτική στάση των ΗΠΑ έναντι της Κίνας έχει οδηγήσει την κυβέρνηση Μπάιντεν σε έντονο περιορισμό των εξαγωγών ευαίσθητης τεχνολογίας εκεί. Αυτό δεν επηρεάζει μόνο αμερικανικές εταιρείες, αλλά και ξένους τεχνολογικούς γίγαντες, όπως η νοτιοκορεατική Samsung, που χρησιμοποιούν αμερικανική τεχνολογία.
Οι πολιτικοί ηγέτες, ιδιαιτέρως στη Δύση, πρέπει επίσης να ανησυχούν για τις εσωτερικές πιέσεις από τους λαϊκιστές. Πολλοί από αυτούς έχουν κάνει το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ σύμβολο της ανεπάρκειας και του διεθνούς καπιταλισμού που έχει αποκοπεί από τις ρίζες του.
Τα τελευταία χρόνια, το Νταβός έχει προκαλέσει την οργή των αντιεμβολιαστών, των σκεπτικιστών για την κλιματική αλλαγή, των θρησκευτικών ζηλωτών και των σκληροπυρηνικών εθνικιστών. Το φόρουμ πρωταγωνιστεί σε μια σειρά θεωριών συνωμοσίας. Στις πιο άγριες παρυφές του διαδικτύου, το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ κατηγορείται πως χρησιμοποιεί την πανδημία για να αναλάβει τον έλεγχο της παγκόσμιας οικονομίας.
Πέραν των θεωριών αυτών, έχει αρχίσει να κερδίζει έδαφος η ιδέα πως το Νταβός είναι αμυδρά τοξικό. Ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν, αποφασισμένος να εμφανιστεί ότι μάχεται υπέρ των απλών εργαζόμενων Αμερικάνων, είναι απίθανο να διακινδυνεύσει μια εμφάνιση στο Νταβός –σε αντίθεση με τον Ντόναλντ Τραμπ, που του άρεσε να βρίσκεται με τους CEOs που είχαν συγκεντρωθεί εκεί.
Ακόμα και οι κεντρώοι και συντηρητικοί ηγέτες στην Ευρώπη μπορεί να το σκεφτούν να έρθουν. Ο Γάλλος πρόεδρος Εμμανουέλ Μακρόν, υπέρμαχος της παγκοσμιοποίησης που είχε μιλήσει κατά το παρελθόν στο Νταβός, έχει να περάσει μια ευαίσθητη εγχώρια συνταξιοδοτική μεταρρύθμιση, άρα μπορεί να αποφασίσει πως τώρα δεν είναι η κατάλληλη στιγμή για να συμμετέχει στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ. Ως νέος πρωθυπουργός της Βρετανίας και ένας πρωθυπουργός με υπόβαθρο στα οικονομικά, ο Ρίσι Σούνακ θα αναμένονταν κανονικά να αδράξει την ευκαιρία για να κερδίσει τους πιο ισχυρούς διευθύνοντες συμβούλους του κόσμου. Αλλά το Ηνωμένο Βασίλειο αντιμετωπίζει ένα κύμα απεργιών, άρα και αυτός πιθανότατα θα αποφασίσει πως θα ήταν συνετό να μην πάει στο Νταβός φέτος.
Οι παγκόσμιοι ηγέτες που θα είναι παρόντες, ίσως καλά θα κάνουν να πάρουν το τελεφερίκ και να πάνε στο ξενοδοχείο Shatzalp, που αποτέλεσε και το μοντέλο για το σανατόριο του Μαν στο «Μαγικό Βουνό». Η θέα από το ξενοδοχείο αυτό είναι η καλύτερη στο Νταβός –μπορεί να προσφέρει μια ευκαιρία για σιωπηρό αναστοχασμό του πώς να αποτραπεί το ενδεχόμενο ο πόλεμος και οι φυσικές καταστροφές να κατακλύσουν για μια ακόμα φορά την παγκόσμια οικονομία.
