Η διαφθορά στον πολιτικό τομέα δεν είναι κάτι νέο μπορεί να είναι και το δεύτερο παλαιότερο επάγγελμα. Ισχυροί άνθρωποι και όσοι έχουν πρόσβαση σε αυτά χρησιμοποιούσαν πάντοτε, προγράμματα pay-to-play και άλλες διεφθαρμένες πρακτικές για να αποκτήσουν διάφορα πλεονεκτήματα. Αυτό που είναι νέο, ωστόσο, είναι η μετατροπή της διαφθοράς σε ένα μέσο εθνικής στρατηγικής. Τα τελευταία χρόνια, ορισμένες χώρες – συγκεκριμένα η Κίνα και η Ρωσία – έχουν βρει τρόπους να πάρουν το είδος της διαφθοράς που ήταν προηγουμένως ένα απλό χαρακτηριστικό των δικών τους πολιτικών συστημάτων και να το μετατρέψουν σε όπλο πολιτικής πίεσης στην παγκόσμια σκηνή.
Η στρατηγική διαφθορά διαφέρει με σημαντικούς τρόπους από τις πιο παραδοσιακές μορφές που οι μελετητές αποκαλούν «γραφειοκρατική διαφθορά» και «μεγάλη διαφθορά». Η γραφειοκρατική διαφθορά είναι η διεισδυτική μετατροπή της κοινής δημόσιας υπηρεσίας σε «προσφορά υπηρεσίας».
Η μεγάλη διαφθορά συμβαίνει όταν οι ηγέτες των επιχειρήσεων ή οι μεγάλοι εγκληματίες (ή οι ολιγάρχες, που είναι ένας συνδυασμός των δύο) πληρώνουν άμεσα ανώτερους κυβερνητικούς αξιωματούχους σε αντάλλαγμα εύνοιες, όπως μια προτιμησιακή θέση ή έλεγχος ενός βασικού οικονομικού τομέα που παρουσιάζει ευκαιρίες για υψηλά περιθώριο κέρδους — συχνά τραπεζικές, τηλεπικοινωνίες ή φυσικοί πόροι όπως πετρέλαιο και φυσικό αέριο.
Στη γραφειοκρατική και μεγάλη διαφθορά, ο πληρωτής και ο δικαιούχος προσπαθούν απλώς να γίνουν πλούσιοι. Στη στρατηγική διαφθορά, αντιθέτως, η απληστία εξακολουθεί να υπάρχει, για τουλάχιστον μερικούς από τους παίκτες, αλλά οι διεφθαρμένες προτροπές ασκούνται εναντίον μιας χώρας-στόχου από ξένους ως μέρος της εθνικής στρατηγικής της χώρας τους.
Ίσως η πιο εξέχουσα περίπτωση στρατηγικής διαφθοράς τα τελευταία χρόνια είναι το θέμα της Ουκρανίας που οδήγησε στην δίκη για την απομάκρυνση του Προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ το 2019. Πολλοί Αμερικανοί μπορεί να το θεωρήσουν ως πρωταρχικό εγχώριο πολιτικό σκάνδαλο. Αλλά είναι σημαντικό να κατανοήσουμε τις ξένες ρίζες του.
Ο Τραμπ κατηγορήθηκε διότι κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού του 2019, προσπάθησε να θέσει τις μελλοντικές σχέσεις του και της κυβέρνησής του με την Ουκρανία στην προθυμία του Κιέβου να τον βοηθήσει να σκάψει βρωμιά στον πολιτικό του αντίπαλο Τζο Μπάιντεν, κατηγορώντας πρώην κυβερνητικούς αξιωματούχους της Ουκρανίας (και όχι το Κρεμλίνο) για πειρατεία της Δημοκρατικής Εθνικής Επιτροπής κατά τη διάρκεια της προεδρικής εκστρατείας των ΗΠΑ για το 2016 και αμφισβήτηση αποδεικτικών στοιχείων ότι οι Αμερικανοί εισαγγελείς είχαν χρησιμοποιήσει για να βάλει στη φυλακή έναν από τους διαχειριστές της εκστρατείας του Τραμπ το 2016, τον Paul Manafort.
Το καθεστώς του Πούτιν δεν είναι το μόνο που έχει οπλίσει τη διαφθορά για να προωθήσει τα εθνικά του συμφέροντα. Το Πεκίνο έχει μπει και αυτό στο παιχνίδι. Τρανό παράδειγμα η περίπτωση του κινέζικου ενεργειακού ομίλου υψηλής τάσης, της CEFC China Energy. Ο πραγματικός χαρακτήρας των εργασιών της εταιρείας και ο διευθύνων σύμβουλός της, Ye Jianming, παραμένει μυστηριώδης.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η Κίνα έχει υιοθετήσει μια πιο συστηματική προσέγγιση για τη στρατηγική διαφθορά στην Αυστραλία. Τα τελευταία χρόνια, οι αποκαλύψεις των κινεζικών προσπαθειών για αναμόρφωση του πολιτικού περιβάλλοντος της Αυστραλίας έχουν κυριαρχήσει σε πρωτοσέλιδα στη χώρα. Πλούσιοι δωρητές με δεσμούς με τις κινεζικές αρχές χρηματοδότησαν αυστραλιανές πολιτικές οργανώσεις και εκλογικές εκστρατείες, οργάνωσαν προσπάθειες για να επηρεάσουν την κοινή γνώμη και συνέβαλαν σε πολιτικούς που έχουν επαινέσει την Κίνα.
Για τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους εταίρους της, η στρατηγική διαφθορά ενέχει τρεις κινδύνους. Πρώτον, υπάρχει η άμεση και προφανής απειλή των κακών αποτελεσμάτων της συγκεκριμένης πολιτικής. Δεύτερον, υπάρχει ο γενικότερος κίνδυνος που απορρέει από τους αντιπάλους να υιοθετήσουν τη διαφθορά ως τεχνική για την οικοδόμηση παγκόσμιας επιρροής.
Αντίθετα, το νέο σύστημα με επίκεντρο το Πεκίνο έχει δημιουργήσει ένα παγκόσμιο δίκτυο ολιγάρχης που οφείλει τις θέσεις και τα προς το ζην στους Κινέζους προστάτες τους. Καθώς το κινεζικό σύστημα αναπτύσσεται σε επιρροή και επεκτείνει τη γεωγραφική του εμβέλεια, διαβρώνει όχι μόνο τις προοπτικές ανάπτυξης των πληγέντων χωρών αλλά και τη συμμετοχή τους σε ανοιχτές εμπορικές σχέσεις και τη συνεργασία τους με την ασφάλεια με άλλους.
Ο τρίτος και τελευταίος κίνδυνος προέρχεται από χώρες όπως η Κίνα και η Ρωσία που ωθούν τις κρατικές επιχειρήσεις και τις παράνομες ροές χρημάτων για να διεισδύσουν άμεσα στις δυτικές κυβερνήσεις και θεσμούς. Ο κίνδυνος της στρατηγικής διαφθοράς δεν πρέπει να είναι κομματικό ζήτημα. Μια ατζέντα για την καταπολέμηση της διαφθοράς θα μπορούσε να ενώσει αυτούς που βρίσκονται αριστερά και δεξιά που ευνοούν την οικονομική διαφάνεια – που προστατεύει τους καταναλωτές, τους επενδυτές και τους πολίτες – και που θέλουν να εξαλείψουν τον καπιταλισμό.
Αυτές οι κοινές αξίες εξηγούν γιατί η καταπολέμηση της διαφθοράς είναι ένα ζωντανό ζήτημα για ομάδες της κοινωνίας των πολιτών σε όλο το πολιτικό φάσμα, από το Transparency International έως την Πρωτοβουλία Kleptocracy του Ινστιτούτου Hudson.
Παρόλο που η αδυναμία που επέδειξε ο Τραμπ έχει υποχωρήσει, η καταστροφή της Ουκρανίας εξακολουθεί να αποτελεί ευκαιρία. Αντί να συμβάλλει απλώς στην πόλωση και τη δυσλειτουργία που μαστίζει την Ουάσιγκτον, αυτό το σκάνδαλο, υπάρχουν και άλλοι που μπορούν να βοηθήσουν στην επαναφορά της ατζέντας για δράση πολιτικής. Το σκάνδαλο της Ουκρανίας δεν αποτελεί απλώς ανησυχία για τον τρέχοντα πρόεδρο των ΗΠΑ. Πρόκειται για μια προειδοποίηση προς τις ευάλωτες κυβερνήσεις έχουν γίνει σε μια νέα μορφή πολιτικού πολέμου, μια στρατηγική που εκμεταλλεύεται τις ελευθερίες προκειμένου ακολούθως να τις δυσφημίσει.
Foreign Affairs: The Rise of Strategic Corruption
Απόδοση: Γιάννης Κουτρουμπής
