Καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες ετοιμάζονται για τις προεδρικές εκλογές του 2020, υπάρχει λόγος να πιστεύουμε ότι αυτή τη φορά, η χώρα μπορεί να γλιτώσει τη μαζική εκστρατεία παρέμβασης που διεξήγαγε η Ρωσία το 2016. Τότε, η Μόσχα είχε μια σαφή ευκαιρία. Τέσσερα χρόνια μετά, ο λογισμός της Μόσχας είναι λιγότερο απλός.
Η πανδημία και η επακόλουθη συντριβή των τιμών του πετρελαίου έπληξαν τη χώρα σκληρά, και οι βαθμολογίες έγκρισης του Πούτιν πήγαν στο κενό. Στο παρελθόν, ο Ρώσος πρόεδρος έχει χρησιμοποιήσει τις νίκες εξωτερικής πολιτικής, όπως η εισβολή του 2014 στην Κριμαία και η πολυετής παρέμβαση της Ρωσίας στη Συρία, για να διατηρήσει την υποστήριξή του στο σπίτι.
Η αδιαμφισβήτητη σύμβαση πίσω από αυτήν τη στρατηγική – ότι η ανάκαμψη της Ρωσίας στην παγκόσμια σκηνή άξιζε κάποιες οικονομικές θυσίες από τους πολίτες της – είχε γίνει εύθραυστη ακόμη και πριν από την πανδημία. Τώρα, με τη ρωσική οικονομία να βρίσκεται σε μακροπρόθεσμη στασιμότητα, η πλειοψηφία των Ρώσων θέλει η κυβέρνησή τους να επικεντρωθεί στα προβλήματα στο σπίτι. Η πώλησή τους για μια άλλη περιπέτεια εξωτερικής πολιτικής θα είναι μια μεγάλη τάξη.
Ωστόσο, είναι εξίσου εύλογο ότι η Ρωσία μπορεί να δοκιμάσει ξανά. Καθώς ο Πούτιν τοποθετεί τον εαυτό του ως ηγέτη της Ρωσίας για τη ζωή, η υπονόμευση της πίστης στη δημοκρατία είναι πολύ προς το συμφέρον του Κρεμλίνου. Οι περισσότερες από τις παρεμβάσεις της Ρωσίας το 2016 στοχεύουν στην ενίσχυση των διαφορών γύρω από κοινωνικά ζητήματα όπως η φυλή, η μετανάστευση και η θρησκεία.
Ο «χάρτης» της ρωσικής στρατηγικής
Ένα μεγάλο μέρος του κινδύνου είναι ότι η Ρωσία δεν είναι πλέον ο μόνος κίνδυνος. Η έλλειψη σοβαρών αντιποίνων ή μακροχρόνιων συνεπειών για τη συμπεριφορά της άφησε ουσιαστικά την πόρτα ανοιχτή για άλλους να ακολουθήσουν το προβάδισμα της Ρωσίας. Σε αυτούς τους νεοεισερχόμενους, η επιχείρηση του Κρεμλίνου το 2016 εναντίον των Ηνωμένων Πολιτειών προσφέρει έναν πρακτικό οδηγό βήμα προς βήμα.
Το πρώτο βήμα είναι να οικοδομηθεί ένα κοινό. Ήδη από το 2014, ο IRA είχε δημιουργήσει ψεύτικους λογαριασμούς κοινωνικών μέσων που υποτίθεται ότι ανήκαν σε απλούς Αμερικανούς.
Το δεύτερο βήμα είναι να ξεκινήσει ο μηχανισμός. Μόλις ένας λογαριασμός που διαχειριζόταν ο IRA κέρδισε κάποια παρακολούθηση, άρχισε ξαφνικά να δημοσιεύει όλο και πιο διχαστικό περιεχόμενο για τη φυλή, τη μετανάστευση και τη θρησκεία. Ένας εξέχων λογαριασμός ήταν η ομάδα κατά των μεταναστών στο Facebook Secured Borders. Ένας άλλος ήταν ένα επαγγελματικό ζευγάρι Black-Lives Matter λογαριασμών Facebook και Twitter που ονομάζεται “Blacktivist”.
Το τρίτο βήμα είναι να πάρει απήχηση. Με την πάροδο του χρόνου, οι ψεύτικοι λογαριασμοί του IRA έστειλαν ιδιωτικά μηνύματα στους αληθινούς τους οπαδούς, προτρέποντας τους Αμερικανούς να διοργανώσουν συγκεντρώσεις που μερικές φορές θα έκαναν αντίθετες ομάδες μεταξύ τους.
Το ρωσικό βιβλίο αναπαραγωγής έχει αντιγραφεί από άλλους, αλλά έχει επίσης εξελιχθεί, σε μεγάλο βαθμό χάρη στις καινοτομίες της Μόσχας. Αφού οι εταιρείες κοινωνικών μέσων έγιναν καλύτερες για την επαλήθευση λογαριασμών, για παράδειγμα, η Ρωσία άρχισε να αναζητά τρόπους για την ανάπτυξη των καμπανιών της χωρίς να βασίζεται σε πλαστά διαδικτυακά προφίλ. Ενόψει των προεδρικών εκλογών του 2019 στην Ουκρανία – επί μακρόν δοκιμαστικό έδαφος για τις νέες μορφές πολιτικού πολέμου της Μόσχας – Ρώσοι πράκτορες δοκίμασαν το χέρι τους για λογαριασμό «ενοικιάσεις».
Τουλάχιστον ένας πράκτορας που συνελήφθη ομολόγησε ότι προσπάθησε να πληρώσει ανυποψίαστους Ουκρανούς για να παραδώσει προσωρινά κάποιο έλεγχο των λογαριασμών τους στο Facebook. Ο πράκτορας σχεδίαζε να χρησιμοποιήσει αυτούς τους αυθεντικούς λογαριασμούς για την προώθηση παραπλανητικού περιεχομένου και την αγορά πολιτικών διαφημίσεων.
Η δημιουργία οντοτήτων μέσων μαζικής ενημέρωσης και κοινωνικών μέσων, όπως έκανε η Ρωσία στην Αφρική, είναι πιο επεκτάσιμη από τη συνεργασία μεμονωμένων λογαριασμών κοινωνικών μέσων, επιτρέποντας στη Ρωσία να προσεγγίσει μεγαλύτερο κοινό.
Το πιο σημαντικό, ωστόσο, επιτρέπει στη Ρωσία να εξαλείψει αυτή την ιστορία της ξένης παρέμβασης: λογαριασμούς με έδρα το εξωτερικό των οποίων η τοποθεσία δίνει την πραγματική τους ταυτότητα. Σε μόλις τέσσερα χρόνια, η κάποτε ξεκάθαρη γραμμή μεταξύ εσωτερικής και ξένης παραπληροφόρησης έχει ουσιαστικά εξαφανιστεί.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι δυστυχώς προετοιμασμένες για ένα τέτοιο σενάριο, έχοντας κάνει λίγα για να αποτρέψουν νέες επιθέσεις. Από το 2016, το Κογκρέσο των Η.Π.Α. δεν έχει εγκρίνει καμία σημαντική νομοθεσία που να στοχεύει στους υπευθύνους παραπληροφόρησης εκτός από τις περιορισμένες κυρώσεις εναντίον μεμονωμένων Ρώσων αξιωματούχων και οντοτήτων, ούτε έχει υποχρεώσει τις εταιρείες κοινωνικών μέσων να λάβουν μέτρα.
Τι πρέπει να κάνει η Ουάσινγκτον;
Το καθήκον της Ουάσινγκτον είναι επομένως να αυξήσει τις συνέπειες που θα νιώσει η Μόσχα εάν συμμετάσχει σε περαιτέρω εκστρατείες παραπληροφόρησης. Κάτι τέτοιο με τη σειρά του θα έστελνε ένα σαφές μήνυμα σε άλλα κράτη που θα ήθελαν να μιμηθούν τη Ρωσία.
Ως πρώτο βήμα, η κυβέρνηση των ΗΠΑ θα πρέπει να προσθέσει άτομα και κρατικές οντότητες που συμμετέχουν σε εκστρατείες παραπληροφόρησης στη λίστα κυρώσεων. Οι υπάρχουσες εκτελεστικές εντολές και το Countering America’s Adversaries Through Sanctions Act, που ψηφίστηκε από το Κογκρέσο το 2017, δίνουν στην κυβέρνηση την εξουσία να είναι πολύ πιο επιθετική σε αυτό το μέτωπο.
Δεύτερον, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ και ο Οργανισμός Διεθνούς Ανάπτυξης των ΗΠΑ θα πρέπει να επεκτείνουν τη χρηματοδότηση ανεξάρτητων ερευνητικών ομάδων και ερευνητικών δημοσιογράφων που εργάζονται για την αποκάλυψη της Ρωσικής διαφθοράς σε όλο τον κόσμο.
Η έρευνα του Panama Papers του 2017 από τη Διεθνή Κοινοπραξία Ερευνητικών Δημοσιογράφων αποκάλυψε αχαλίνωτη διαφθορά στον εσωτερικό κύκλο του Πούτιν. Ίσως το πιο σημαντικό, η κυβέρνηση των ΗΠΑ πρέπει να κάνει πολύ περισσότερα για να εξηγήσει στους πολίτες της τι είναι η παραπληροφόρηση που χρηματοδοτείται από το κράτος και γιατί πρέπει να νοιάζονται.
Πριν από τις εθνικές εκλογές το 2018, η σουηδική κυβέρνηση έστειλε ως αποστολή σε κάθε νοικοκυριό της χώρας ένα επεξηγηματικό φυλλάδιο που περιγράφει λεπτομερώς τι είναι η παραπληροφόρηση, πώς να το εντοπίσουμε και τι πρέπει να κάνουμε. Άλλες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο κατά τη διάρκεια του σκάνδαλου Skripal, έχουν αναπτύξει στρατηγικές επικοινωνιακές εκστρατείες για την αντιμετώπιση ψευδών αφηγήσεων.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, μέσω του βραχίονα εξωτερικών υποθέσεων, έχει δημιουργήσει έναν μηχανισμό ταχείας απόκρισης για τα κράτη μέλη να ανταλλάσσουν πληροφορίες σχετικά με εκστρατείες παραπληροφόρησης στο εξωτερικό. Η Ουάσιγκτον θα μπορούσε να μάθει από τις εμπειρίες των εταίρων της.
Με έναν πρόεδρο που εξακολουθεί να αμφισβητεί τα συντριπτικά στοιχεία της ρωσικής παρέμβασης πριν από τέσσερα χρόνια, αυτό θα είναι δύσκολο για την κυβέρνηση των ΗΠΑ να αναλάβει, εάν είναι δυνατόν. Εκτός αν η Ουάσινγκτον ενεργήσει τώρα, ωστόσο, οι Αμερικανοί ενδέχεται σύντομα να κοιτάξουν πίσω στις εκλογές του 2020 με το ίδιο σοκ και την απιστία που ένιωθαν το 2016. Αυτή τη φορά, θα έχουν μόνο τον εαυτό τους να κατηγορήσουν.
Foreign Affairs: The Kremlin’s Plot Against Democracy
Απόδοση: Γιάννης Κουτρουμπής
