Η οικονομία μας εξαρτάται από τα πλοία μεταφοράς εμπορευμάτων και τι συμβαίνει όταν αυτά βρίσκουν εμπόδια
Απόδοση από άρθρο της Anna Nagurney για το weforum.org
Από τις απαρχές του εμπορίου, οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν κουτιά, σακιά, βαρέλια και δοχεία κάθε μεγέθους για να μεταφέρουν αγαθά σε μεγάλες αποστάσεις.
Τώρα, εκτιμάται πως το 90% των αγαθών μεταφέρεται μέσω θαλάσσης.
Το μέσο μέγεθος ενός πλοίου μεταφοράς εμπορευμάτων έχει διπλασιαστεί τα τελευταία 20 χρόνια, με τα μεγαλύτερα πλοία σήμερα να μπορούν να κουβαλήσουν 24.000 κοντέινερ.
Ρίξτε μια ματιά γύρω σας.
Μπορεί να τρώτε μια μπανάνα, να πίνετε μια γουλιά καφέ ή να είσαστε μπροστά στον υπολογιστή σας και να κάνετε ένα διάλειμμα από τη δουλειά σας για να διαβάσετε αυτό το άρθρο. Πιθανότατα, αυτά τα αγαθά -όπως και το κινητό σας, το ψυγείο και κυριολεκτικά οποιοδήποτε άλλο αντικείμενο στο σπίτι σας- κάποια στιγμή να είχαν φορτωθεί σε ένα μεγάλο κοντέινερ σε κάποια άλλη χώρα και να ταξίδεψαν χιλιάδες χιλιόμετρα πάνω σε κάποιο πλοίο, να πέρασαν ωκεανούς, μέχρι να βρεθούν έξω από την πόρτα σας.
Στις μέρες μας, ένα 90% των αγαθών μεταφέρεται μέσω θαλάσσης και το 60% από αυτά -συμπεριλαμβανομένων των φρούτων, γκάτζετ και συσκευών- συσκευάζονται σε μεγάλα ατσάλινα κοντέινερ. Τα υπόλοιπα είδη, όπως λάδια ή σιτηρά τοποθετούνται κατευθείαν στα αμπάρια. Συνολικά, προϊόντα αξίας περίπου 14 τρις αμερικανικών δολαρίων περνάνε κάποιο διάστημα μέσα σε ένα μεγάλο μεταλλικό κουτί.
Συνοπτικά, χωρίς αυτά τα κοντέινερ, η παγκόσμια αλυσίδα εφοδιασμού πάνω στην οποία βασίζεται η κοινωνία -και που μελετώ εγώ- δεν θα υπήρχε.
Προσφάτως, σε μια έλλειψη κοντέινερ, χιλιάδες προϊόντα ανατιμήθηκαν. Αυτό δείχνει το πόσο σημαντικά είναι τα απλά, αλλά απαραίτητα, κοντέινερ εμπορευμάτων που από μακριά μοιάζουν με τουβλάκια Lego που επιπλέουν στη θάλασσα.
Το εμπόριο πριν τα πλοία μεταφοράς εμπορευμάτων
Από τις απαρχές του εμπορίου, οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν κουτιά, σακιά, βαρέλια και δοχεία κάθε μεγέθους για να μεταφέρουν αγαθά σε μεγάλες αποστάσεις. Στην Αίγυπτο, οι Φοίνικες το 1600 π.Χ., μετέφεραν μέσα σε σακιά ξύλο, υφάσματα και γυαλί στην Αραβία, σε καραβάνια με καμήλες στην έρημο. Και εκατοντάδες χρόνια αργότερα, οι Έλληνες χρησιμοποιούσαν αρχαία δοχεία αποθήκευσης, τους αμφορείς, για να μεταφέρουν κρασί, ελαιόλαδο και σιτηρά πάνω σε τριήρεις, που έπλεαν στη Μεσόγειο και σε διπλανές θάλασσες, σε άλλα λιμάνια της περιοχής.
Ακόμα και όσο το εμπόριο εξελισσόταν, η διαδικασία φόρτωσης και εκφόρτωσης -όσο οι τρόποι μεταφοράς άλλαζαν- απαιτούσαν σκληρή εργασία, ήταν χρονοβόρα και κοστοβόρα, εν μέρει επειδή τα κοντέινερ κατασκευάζονται σε πολλά διαφορετικά μεγέθη και σχήματα. Για παράδειγμα, αν τα περιεχόμενα ενός κοντέινερ έπρεπε να μεταφερθούν σε ένα βαγόνι τραίνου, συχνά έπρεπε να ανοιχτούν και να τοποθετηθούν εκ νέου σε έναν άλλο τύπο κουτιού.
Τα διαφορετικά μεγέθη σήμαιναν πως δεν μπορούσε να αξιοποιηθεί εξ ολοκλήρου ο χώρος ενός πλοίου και δημιουργούσαν βάρη και θέματα ισορροπίας στα πλοία. Και τα αγαθά κινδύνευαν από τις μεταφορές ή βρισκόντουσαν εκτεθειμένα.
Μια επανάσταση στο εμπόριο
Ο αμερικανικός στρατός άρχισε να πειραματίζεται με τη χρήση μικρών κοντέινερ, συγκεκριμένου μεγέθους, για να μεταφέρει πιο αποτελεσματικά όπλα, βόμβες και άλλα υλικά στα μέτωπα του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.
Αλλά, μόνο μετά τη δεκαετία του ’50, ο Αμερικανός επιχειρηματίας Μάλκολμ Μακλίν συνειδητοποίησε ότι κατασκευάζοντας τα κοντέινερ που χρησιμοποιούνταν στο εμπόριο παγκοσμίως, σε συγκεκριμένα μεγέθη, θα αυτοματοποιούσε σε ένα βαθμό τη διαδικασία φόρτωσης και εκφόρτωσης και έτσι η μεταφορά από το ένα μέσο στο άλλο θα ήταν απρόσκοπτη. Με αυτόν τον τρόπο, τα προϊόντα θα παρέμεναν στα κοντέινέρ τους από την παραγωγή μέχρι την παράδοση και έτσι θα μειώνονταν τα εργατικά κόστη και οι πιθανές ζημιές.
Το 1956 ο Μακλίν κατασκεύασε το τυποποιημένο κοντέινερ εμπορευμάτων, το οποίο παραμένει ίδιο μέχρι σήμερα.
Το σύστημα αυτό μείωσε δραματικά τα κόστη φόρτωσης και εκφόρτωσης ενός πλοίου. Το 1956 το κόστος χειρωνακτικής φόρτωσης ενός πλοίου ήταν 5,86 δολάρια ανά τόνο· το νέο κοντέινερ μείωσε το κόστος αυτό σε μόλις 16 σεντς ανά τόνο. Ακόμα, με τα κοντέινερ έγινε πιο εύκολο να προστατευτούν τα εμπορεύματα από στοιχεία της φύσης ή πειρατές, καθώς είναι φτιαγμένα από ανθεκτικό ατσάλι και παραμένουν κλειδωμένα κατά τη μεταφορά.
Οι ΗΠΑ αξιοποίησαν πολύ αυτή την καινοτομία στον Πόλεμο του Βιετνάμ για να στείλουν προμήθειες στους στρατιώτες, που κάποιες φορές χρησιμοποίησαν τα κοντέινερ και ως καταφύγια.
Αυτή την εποχή το τυποποιημένο μέγεθος ενός κοντέινερ έχει μήκος 20 πόδια, πλάτος οκτώ και ύψος εννέα πόδια (TEU). Υπάρχουν κάποιες παραλλαγές στα μεγέθη, αν και όλα έχουν το ίδιο πλάτος. Το πλεονέκτημα είναι πως ανεξαρτήτως του μεγέθους του πλοίου, τα κοντέινερ είναι σαν τουβλάκια Lego που μπαίνουν το ένα δίπλα στο άλλο χωρίς να αφήνουν κενά.
Αυτή η καινοτομία έκανε εφικτό τον μοντέρνο παγκοσμιοποιημένο κόσμο. Η ποσότητα που μπορούν να μεταφέρουν τα κοντέινερ αυξήθηκε σε μεγάλο βαθμό από το 1980. Τα περισσότερα από αυτά ταξιδεύουν στον Ειρηνικό Ωκεανό ή μεταξύ Ευρώπης και Ασίας.
Τα πλοία γίνονται τεράστια
Η τυποποίηση των μεγεθών των κοντέινερ οδήγησε και σε μεγάλη αύξηση των μεγεθών των πλοίων. Όσα περισσότερα κοντέινερ χωρούσαν σε ένα πλοίο, τόσο περισσότερα κέρδη ανά ταξίδι θα μπορούσε να βγάλει μια ναυτιλιακή εταιρεία.
Για την ακρίβεια, μόνο τα τελευταία 20 χρόνια το μέγεθος των κοντέινερ έχει διπλασιαστεί. Τα μεγαλύτερα πλοία σήμερα να μπορούν να κουβαλήσουν 24.000 κοντέινερ, το αντίστοιχο ενός τραίνου με μήκος 44 μίλια. Για να το πούμε διαφορετικά, ένα πλοίο που έχει το όνομα «Globe», χωράει 19.100 κοντέινερ των 20 ποδιών και μπορεί να μεταφέρει 156 εκ ζευγάρια παπούτσια, 300 εκ τάμπλετ ή 900 εκ κονσέρβες με φασόλια -σε περίπτωση που πεινάσατε.
Το «Ever Given», το πλοίο που μπλόκαρε την διώρυγα του Σουέζ για περίπου μια εβδομάδα τον Μάρτιο του 2021 χωράει και αυτό περίπου 20.000 κοντέινερ.
Και όσο αφορά το κόστος, σκεφτείτε αυτό: προ πανδημίας, το κόστος για τη μεταφορά ενός κοντέινερ 20 ποδιών που κουβαλά 20 τόνους εμπορευμάτων από την Ασία προς την Ευρώπη ήταν το ίδιο με ένα εισιτήριο αεροπλάνου στην οικονομική θέση.
Το κόστος της επιτυχίας
Όμως, τα όλο και πιο μεγάλα πλοία έχουν και κάποιες συνέπειες, όπως απέδειξε το περιστατικό με το Ever Given.
Οι θαλάσσιες μεταφορές έχουν γίνει εξαιρετικά σημαντικές για τις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού και εμπορίου, κάτι που ήταν σχετικά αόρατο μέχρι το μπλοκάρισμά της διώρυγας του Σουέζ. Την ώρα που το Ever Given περνούσε από τη στενή διώρυγα, αιφνίδιες δυνατές ριπές ανέμου το έσπρωξαν προς την όχθη και οι 200.000 τόνοι του το παγίδεψαν στον βυθό.
Περίπου το 12% των πλοίων που μεταφέρουν εμπορεύματα περνούν από τη διώρυγα αυτή. Κάποια στιγμή, εκείνη την εβδομάδα, τουλάχιστον 369 πλοία βρισκόντουσαν κολλημένα στις εισόδους της διώρυγας, κάτι που σύμφωνα με εκτιμήσεις κόστιζε 9,6 δις δολάρια ανά ημέρα. Δηλαδή, 400 εκ ανά ώρα ή 6,7 εκ ανά λεπτό.
Η ναυπηγική βιομηχανία συνεχίζει να εργάζεται για να κατασκευαστούν ακόμα μεγαλύτερα πλοία που να κουβαλούν κοντέινερ και αυτό δεν φαίνεται να είναι κάτι που θα σταματήσει σύντομα. Κάποιοι ειδικοί προβλέπουν πως θα υπάρξουν πλοία που θα μπορούν να μεταφέρουν φορτία 50% μεγαλύτερα απ’ ότι το Ever Given και πως αυτά θα πλέουν στις θάλασσες μέχρι το 2030.
Με άλλα λόγια, η ζήτηση για τη μεταφορά των κοντέινερ είναι πιο διαδεδομένη και υψηλή από ποτέ.
