Γράφει ο Κωνσταντίνος Παντελής
Σε ένα προνομιούχο προάστιο της παραθαλάσσιας πρωτεύουσας της Σενεγάλης, ένα παράρτημα του Πανεπιστημίου Al-Mustafa του Ιράν διδάσκει στους ντόπιους σπουδαστές του τη σιιτική μουσουλμανική θεολογία, μεταξύ άλλων. Ο διευθυντής του παραρτήματος είναι Ιρανός και ένα πορτρέτο του Ιρανού ανώτατου ηγέτη, Ayatollah Ali Khamenei, κρέμεται στον τοίχο του γραφείου του.
Τα αντικείμενα της διδασκαλίας περιλαμβάνουν τον ιρανικό πολιτισμό και ιστορία, την Ισλαμική επιστήμη και τη μητρική γλώσσα του Ιράν, τα Φαρσί. Οι μαθητές λαμβάνουν δωρεάν φαγητό και οικονομική βοήθεια. Το πανεπιστήμιο ουσιαστικά αποτελεί ένα σιιτικό φυλάκιο σε μια χώρα όπου ο σουφισμός, μια πιο χαλαρή, μυστικιστική και απολιτική μορφή του σουνιτικού Ισλάμ, είναι ο κανόνας.
Δύο χιλιόμετρα μακριά, η Ισλαμική Ένωση Κατήχησης για τη Νεολαία (APIJ) διδάσκει το δόγμα του Ισλάμ που κυριαρχεί στον μεγάλο θρησκευτικό, πολιτικό και στρατιωτικό αντίπαλο του Ιράν, τη Σαουδική Αραβία.
Η APIJ διοχετεύει χρήματα από δωρητές στη Σαουδική Αραβία, το Κατάρ, το Ντουμπάι και το Κουβέιτ σε τζαμιά που διαχειρίζονται στη Σενεγάλη οι Σαλαφιστές – συντηρητικοί σουνίτες μουσουλμάνοι οι οποίοι είναι ορκισμένοι εχθροί του Ιράν. Στα ράφια των βιβλιοθηκών της APIJ είναι στοιβαγμένα βιβλία με κείμενα που οι ιμάμηδες χρησιμοποιούν για να κηρύξουν σε περίπου 200 τεμένη σε όλη τη Σενεγάλη.
Τα δύο θεσμικά όργανα αντανακλούν με τον καλύτερο τρόπο τη «μάχη» για την άσκηση επιρροής στη Σενεγάλη και ευρύτερα στην Αφρική, μεταξύ των Σιιτών που υποστηρίζονται από το Ιράν και των Σουνιτών που χρηματοδοτούνται από τη Σαουδική Αραβία. Είναι ένα μόνο μέρος ενός μεγάλου αγώνα εξουσίας, στον οποίο κάθε πλευρά ξοδεύει εκατομμύρια δολάρια για να κερδίσει οπαδούς. Από την άλλη πλευρά, αυτό που διακυβεύεται είναι μια τεράστια πολιτική επιρροή σε μια πλούσια σε πόρους ήπειρο που συχνά χρησίμευε ως θέατρο αντιπαλότητας μεταξύ των παγκόσμιων δυνάμεων.
Οι συνεντεύξεις με τους καθηγητές και τους ιεροκήρυκες και από τις δύο πλευρές φωτίζουν το βάθος του χάσματος και τους τρόπους με τους οποίους και οι δύο πλευρές προσπαθούν να κερδίσουν το συγκριτικό πλεονέκτημα στην αφρικανική χώρα.
Ο Ιρανός διευθυντής του παραρτήματος του Al-Mustafa στο Ντακάρ δεν κρατάει κρυφές τις ανησυχίες του για τους Σαουδάραβες αντιπάλους του. «Οι Σαλαφιστές ήρθαν στην Αφρική για να καταστρέψουν το Ισλάμ», είχε δηλώσει συγκεκριμένα ο Chiekh Abbas Motaghedi τον Φεβρουάριο.
«Δεν μπορούμε να δεχτούμε την ιρανική επιρροή στη Σενεγάλη και θα κάνουμε τα πάντα για να την καταπολεμήσουμε», υπογραμμίζει από τη δική του μεριά ο ιμάμης Chiekh Ibrahima Niang. «Πρέπει να δείξουμε στον κόσμο ότι ο Σιισμός είναι λάθος».
Εντούτοις, για τη Σενεγάλη, όποια από τις δύο επιρροές λειτουργεί επιζήμια. Κι αυτό διότι πρόκειται για μια κοινωνία που πάντα έτεινε προς την πολιτική μετριοπάθεια, χάρη κυρίως σε μια παράδοση ανοχής που υιοθέτησαν οι αδελφότητες των Sufi στην επικράτειά της.
«Όπου οι αδελφότητες είναι αδύναμες, όπως στην ανατολική Σενεγάλη, η απειλή ριζοσπαστικοποίησης εμφανίζεται εντονότερη», δήλωσε ο Bakary Sambe, διευθυντής του Iνστιτούτου Timbuktu με έδρα το Ντακάρ και συντονιστής του Παρατηρητηρίου Θρησκευτικού Ριζοσπαστισμού και Συγκρούσεων στην Αφρική.
Το Ιράν έχει εμφανίσει συχνά μια αποσταθεροποιητική επιρροή: Το 2010, μια ιρανική αποστολή όπλων, τα οποία εικάζεται ότι προορίζονταν για τους Σενεγαλέζους επαναστάτες στη νότια περιοχή Casamance, διακόπηκε στο νιγηριανό λιμάνι του Λάγος. Το Ντακάρ είχε διακόψει τότε προσωρινά τις σχέσεις του με την Τεχεράνη.
Ο Σαλαφισμός είναι το πιο ανησυχητικό στοιχείο, ισχυρίζονται οι Sufi: Είναι σε μεγάλο βαθμό απαλλαγμένο από πολιτικές παρεμβάσεις, αλλά έχει μια ροπή προς τη βία, κάτι που η Σενεγάλη έχει αποφύγει μέχρι στιγμής.
«Οι Σαλαφιστές στη Σενεγάλη είναι ξαδέλφια εκείνων που διενεργούν τζιχάντ στο Μάλι», δήλωσε στο ειδησεογραφικό πρακτορείο Reuters από το παλάτι του στο Ντακάρ ο Ahmed Khalifa Niasse, γιος ενός εκλιπόντος ισχυρού ιμάμη Sufi και έντονου επικριτή της θρησκευτικής επιρροής του Αραβικού Κόλπου. «Θεωρούν τους εαυτούς τους ως στρατιώτες του Θεού που καθαρίζουν το Ισλάμ», συμπλήρωσε.
Σε κάθε περίπτωση, οι Σαλαφιστές αρνούνται κατηγορηματικά αυτή τη σύνδεση. «Ο Σαλαφισμός δεν έχει καμία σχέση με την τρομοκρατία», λέει ο Niang. «Ναι, υπάρχουν άνθρωποι που θέλουν να χρησιμοποιήσουν βία για να επιβάλουν τη σαλαφιστική φιλοσοφία, αλλά είμαστε ξεκάθαρα εναντίον τους. Είμαστε ενάντια στη βία».
Πηγές: Reuters, AFP
