Mια σημαντική εξέλιξη της επιστήμης που ανοίγει ένα «παράθυρο αισιοδοξίας» αποτελεί η ανακάλυψη πως ανθρώπινα όργανα θα μπορούν να δημιουργηθούν και να δίνουν ζωή σε ασθενείς που περιμένουν με αγωνία την πολυπόθητη μεταμόσχευση.
Ερευνητές βλαστοκυττάρων του Ερευνητικού Ιδρύματος Επιστημών “Βαϊζμαν” στο Ρεχοβότ του Ισραήλ, δημιούργησαν συνθετικά έμβρυα ποντικιού χωρίς να χρησιμοποιήσουν σπέρμα ή ωάριο και στη συνέχεια τα ανέπτυξαν για οκτώ μέρες σε τεχνητή μήτρα.
Ο στόχος, είπαν οι επιστήμονες που συμμετείχαν στην έρευνα, δεν είναι να δημιουργήσουν ποντίκια ή βρέφη εκτός της μήτρας, αλλά να κατανοήσουν πώς αναπτύσσονται τα όργανα μέσα στα έμβρυα και να χρησιμοποιήσουν αυτή τη γνώση για να αναπτύξουν νέους τρόπους θεραπείας στους ανθρώπους μέσω μεταμοσχεύσιμων ιστών.
Από μια δέσμη εμβρυϊκών βλαστοκυττάρων, επιστήμονες στο ερευνητικό Ινστιτούτο Επιστημών Βάϊζμαν δημιούργησαν συνθετικά έμβρυα που έμοιαζαν πολύ με αληθινά έμβρυα ποντικιού, με στοιχειώδεις καρδιές, κυκλοφορία αίματος, εγκεφαλικό ιστό και εντερικές οδούς.
Τα έμβρυα του ποντικού μεγάλωσαν σε μια τεχνητή μήτρα και σταμάτησαν να αναπτύσσονται μετά από οκτώ ημέρες, περίπου το ένα τρίτο της εγκυμοσύνης ενός ποντικιού.
Η μέθοδος αυτή που βρίσκεται σε μελέτες ανάπτυξης εδώ και μια δεκαετία, έφτασε σε αυτό το πολύ προχωρημένο στάδιο μετά από πολλές προσπάθειες ανάπτυξης μοντέλων εμβρύων από κύτταρα ανθρώπου και ποντικού. Οι επιστήμονες μπορούν να χρησιμοποιήσουν τέτοια μοντέλα για να εξετάσουν τα πρώτα στάδια της εμβρυϊκής ανάπτυξης και να μελετήσουν τον τρόπο που σχηματίζονται τα όργανα.
Ωστόσο, καθώς τα μοντέλα πλησιάζουν περισσότερο σε ομοιότητα με το πραγματικό, ανοίγουν ταυτόχρονα σημαντικά ηθικά ζητήματα. Το ερώτημα που εγείρεται είναι: Μέχρι ποιο σημείο τα συνθετικά έμβρυα μοιάζουν τόσο με τα πραγματικά, ώστε να υπόκεινται σε προστασίες παρόμοιες με αυτές που εφαρμόζονται στα πραγματικά έμβρυα;
«Αυτό είναι ένα σημαντικό ορόσημο στην κατανόησή μας για το πώς αναπαράγονται τα έμβρυα», είπε σε ένα email ο Αλφόνσο Μαρτίνες Άριας, αναπτυξιακός βιολόγος στο Πανεπιστήμιο Pompeu Fabra στη Βαρκελώνη, ο οποίος δεν συμμετέχει στην έρευνα. Ο ίδιος ονόμασε το πείραμα «αλλαγή παιχνιδιού».
Η έρευνα που δημοσιεύτηκε τη Δευτέρα 1 Αυγούστου στο περιοδικό Cell , απέχει πολύ από το να αναπτυχθεί ένα ποντίκι, και πολύ περισσότερο ένας άνθρωπος, έξω από τη μήτρα.
Ήταν μια απόδειξη της ιδέας ότι ένα πλήρες συνθετικό έμβρυο μπορούσε να φτιαχθεί από εμβρυϊκά βλαστοκύτταρα, και ενώ οι ερευνητές το πέτυχαν, εν τούτοις ήταν μια διαδικασία εξαιρετικά επικίνδυνη, με μόνο ένα μικρό αριθμό εμβρύων να αναπτύσσει μια παλλόμενη καρδιά αλλά και άλλα όργανα.
Παρόλο που τα συνθετικά έμβρυα ποντικιού έμοιαζαν πολύ με τα φυσικά έμβρυα, δεν ήταν ακριβώς τα ίδια και δεν οδήγησαν σε εγκυμοσύνες σε πραγματικά ποντίκια, σύμφωνα με τον Γιάκομπ Χάνα, τον επιστήμονα βλαστοκυττάρων στο Ινστιτούτο Βαϊζμαν ο οποίος ηγήθηκε της εργασίας.
«Είναι ένα ενδιαφέρον επόμενο βήμα, όχι σοκαριστικό, αλλά ένα που κάνει πιο εύλογη μακροπρόθεσμα μια πρόταση με ευρείες επιπτώσεις: τη δυνατότητα να μετατραπεί οποιοδήποτε κύτταρο ποντικιού σε ζωντανό ποντίκι», δήλωσε ο Χένρι Γκρίλι, επιστήμονας βιοηθικής στη Νομική Σχολή του Στάνφορντ.
Η έρευνα, όπως και άλλες πρόσφατες μελέτες, θέτει στον ορίζοντα τη δυνατότητα ενός πλήρους ανθρώπινου συνθετικού εμβρύου, είπαν αρκετοί ερευνητές, καθιστώντας απαραίτητο να συνεχιστεί μια κοινωνική συζήτηση σχετικά με τον τρόπο χειρισμού αυτού του ευαίσθητου ζητήματος
Πέρυσι, η Διεθνής Εταιρεία για την Έρευνα Βλαστοκυττάρων “χαλάρωσε” τον ιστορικό “κανόνα των 14 ημερών” που έλεγε ότι οι ερευνητές μπορούσαν να καλλιεργήσουν φυσικά έμβρυα μόνο για 14 ημέρες στο εργαστήριο, υποχρεώνοντάς τους να ζητούν έγκριση για μεγαλύτερες μελέτες. Σημειωτέον πως απαγορεύεται η εμφύτευση μοντέλων ανθρώπινων εμβρύων στη μήτρα.
«Το ποντίκι είναι ένα σημείο εκκίνησης για να σκεφτούμε πώς θέλει κανείς να προσεγγίσει κάτι τέτοιο στους ανθρώπους», δήλωσε ο Aλεξ Μαϊσνερ, βιολόγος βλαστοκυττάρων στο Ινστιτούτο Μοριακής Γενετικής Max Planck.
«Δεν είναι απαραίτητο να ανησυχούμε ή να προκαλέσουμε πανικό, αλλά, είναι σημαντικό να κάνουμε παράλληλα τη συζήτηση: Πόσο μακριά θέλουμε να το πάμε;»
Ο Χάνα είπε πως ελπίζει ότι η τεχνολογία θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί όχι ως αντικατάσταση της αναπαραγωγής, αλλά ως τρόπος δημιουργίας συνθετικών μοντέλων ανθρώπινων εμβρύων που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε πρόδρομη κατάσταση δημιουργίας οργάνων τα οποία θα μπορούσαν να μελετηθούν και ενδεχομένως να χρησιμοποιηθούν θεραπευτικά.
Για δεκαετίες, η κύρια ελπίδα για τη θεραπεία με βλαστοκύτταρα ήταν η επισκευή των ιστών του ίδιου του σώματος.
Τα βλαστοκύτταρα μπορούν να εξελιχθούν σε οποιονδήποτε ιστό ή όργανο, επομένως η δυνατότητα χρήσης αυτών των κυττάρων για τη διόρθωση τραυματισμών του νωτιαίου μυελού, την αποκατάσταση κατεστραμμένων επιφανειών της καρδιάς ή τη θεραπεία του διαβήτη ήταν δελεαστική.
Αλλά η μετατροπή αυτών των κυττάρων σε πολύπλοκο, λειτουργικό ιστό ήταν μια πρόκληση. Η ελπίδα του Χάνα είναι ότι η παρακολούθηση αυτής της διαδικασίας κατά την πρώιμη ανάπτυξη θα δώσει σημαντικές ενδείξεις.
«Ο στόχος μας δεν είναι να δημιουργήσουμε εγκυμοσύνη έξω από τη μήτρα, είτε πρόκειται για ποντίκια είτε για οποιοδήποτε είδος», είπε ο Χάνα. «Αντιμετωπίζουμε πραγματικά δυσκολίες στην κατασκευή οργάνων – και για να κάνουμε τα βλαστοκύτταρα να γίνουν όργανα, πρέπει να μάθουμε πώς το έμβρυο μπορεί να το κάνει αυτό. Ξεκινήσαμε από αυτό γιατί η μήτρα είναι ένα μαύρο κουτί – δεν είναι κάτι διαφανές».
Ο Χάνα έχει ιδρύσει μια εταιρεία, την Renewal Bio, που σχεδιάζει να χρησιμοποιήσει την τεχνολογία θεραπευτικά. Μια πιθανή χρήση θα ήταν η λήψη κυττάρων δέρματος από μια γυναίκα με προβλήματα γονιμότητας, ο επαναπρογραμματισμός αυτών των κυττάρων για τη δημιουργία βλαστοκυττάρων και στη συνέχεια η ανάπτυξη συνθετικών μοντέλων εμβρύων τα οποία θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την παραγωγή ωαρίων.
Πηγές: washingtonpost.com, Ερευνητικό Ινστιτούτο Επιστημών Weizmann (www.weizmann.ac.il)
