Όσα μάθαμε από τον James Ivory στο master class του στο φεστιβάλ της Ρώμης
Με τρεις υποψηφιότητες για Όσκαρ σκηνοθεσίας για «Τα Απομεινάρια μιας Μέρας» (1994), το «Επιστροφή στο Χάουαρς Εντ» (1992) και το «Δωμάτιο με Θέα» (1985), ο αειθαλής σκηνοθέτης θα κερδίσει Όσκαρ για ένα σενάριο που υπέγραψε αρνούμενος να το συνσκηνοθετήσει, έτσι έγινε ο μεγαλύτερος σε ηλικία σεναριογράφος που κέρδισε Όσκαρ για πρώτη φορά στα 89 του χρόνια. Ας δούμε μερικά στιγμιότυπα της ζωής του, όπως τα παρουσίασε στο masterclass του ο 94χρονος σκηνοθέτης.
ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΣ ΠΟΛΙΤΗΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ
-Ποιο τόπο θεωρείτε σπίτι σας;
-Τις ΗΠΑ. Μπορεί να έμεινα στην Ινδία αλλά στο Όρεγκον πέρασα πολλά χρόνια της ζωής μου. Έχω περάσει τα ομορφότερα χρόνια μου στη Νέα Υόρκη.
Πολυταξιδεμένος καλλιτέχνης, αποτύπωσε όπως κανένας άλλος με βρετανική σεμνότητα τον έρωτα στα χρόνια της ποίησης. Καλλιτεχνικός σύντροφος του Ismail Merchant, πέρασε ένα μεγάλο μέρος της ζωής του στην Ινδία. Εκεί εδραίωσε την κινηματογραφική του γλώσσα που ήταν εμποτισμένη από εικόνες και ιδέες των Satyajit Ray και Jean Renoir. «Τα χρόνια στην Ινδία έφεραν κάποιες παραγωγές που αρχικά περιορίστηκαν στην τοπική αγορά. Ελάχιστες από αυτές κατάφεραν να κερδίσουν εξωστρέφεια στη διεθνή αγορά».
ΤΟ ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ ΑΠΟ ΤΟ «ΝΑ ΜΕ ΦΩΝΑΖΕΙΣ ΜΕ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΣΟΥ»
Αν και καταξιωμένος σκηνοθέτης με ιδιαίτερη ικανότητα στη μεταφορά επικών βιβλίων, το μοναδικό Όσκαρ που κέρδισε ήρθε από άλλη ιδιότητα. Το «Να με λες με το όνομα μου» γράφτηκε από εκείνον σε μια προσπάθεια να συσκηνοθετήσει την ταινία. «Μου ζήτσαν να το σκηνοθετήσω μα τον Λούκα Γκουαντανίνο. Δεν ήθελα όμως να συσκηνοθετήσω γιατί δεν ήθελα να έχω καλλιτεχνικές διαφωνίες. Έτσι συμφωνήσαμε να γράψω το σενάριο. […] Μου πήρε 3 μήνες. […] Αν το σκηνοθετούσα μόνος μου θα ήταν σίγουρα μια άλλη ταινία. Προτίμησα όμως αυτή τη συμφωνία […] (Το να συνεργάζομαι με) έναν άλλα σκηνοθέτη θα ήταν πολύ δύσκολο. Σε μια καλλιτεχνική διαφωνία στο γύρισμα, πρέπει να ψιθυρίζεις. Αυτό δεν είναι δημιουργικό».
Αυτό που εμμέσως πλην σαφώς αναγνώρισε ως επιτυχία του «Να με φωνάζεις με το Όνομά σου», ήταν η συμβατότητα χαρακτήρων με της ηλικίες των ηθοποιών: «Αν έχεις ένα νεαρό χαρακτήρα δεν πρέπει να βάζεις έναν μεγαλύτερο να παίξει το ρόλο του», θα πει. «Για αυτό επέλεγα κάποιους που ήταν άγνωστοι. Εμπιστεύομαι τους νεαρούς ηθοποιούς γιατί έχουν ταλέντο, πρωτοτυπία, φέρνουν την προσωπικότητα τους. Οι διάσημοι πρέπει να τους και να σε εμπιστευθούν για να πετύχεις αυτό». Χωρίς στιγμή να ειπωθεί ως απογοήτευση, υπογράμμισε ότι το σενάριο δεν είναι το μέσο από το οποίο θέλει να μείνει στην ιστορία: «Από κάθε τι που έχω κάνει, προτιμώ τη σκηνοθεσία».
ΤΟΠΟ ΣΤΑ ΝΙΑΤΑ
Ο ίδιος έχει να σκηνοθετήσει εδώ και πολλά χρόνια. Η τελευταία ταινία μυθοπλασίας που σκηνοθέτησε μόνος του ήταν το «Τελευταίος Προορισμός» που διανεμήθηκε στην Ελλάδα τον Ιούνιο του 2010. Απομακρύνεται γιατί πιστεύει βαθύτατα ότι όλα έχουν ένα κύκλο ζωής κάτι που αποδεικνύει έμπρακτα με τις επιλογές των συνεργατών του, καθώς πρωταγωνιστές ήταν όχι ιδιαίτερα προβεβλημένα πρόσωπα όπως την Έμμα Τόμσον ή την Έλενα Μπόναμ Κάρτερ, που αργότερα κατέκτησαν το παγκόσμιο κοινό. «Οι εταιρίες μου έστελναν τις ταινίες τους για να τις δω. Υπήρχαν τόσοι ταλαντούχοι ηθοποιοί. Ευκαιρία ήθελαν. […] Ο Κρίστοφερ Ριβ, για παράδειγμα, πριν τους «Βοστονέζους» ήθελε να κάνει τέτοιες ταινίες, σαν τις δικές μου. Δεν του αρκούσε ο Σούπερμαν. Ήταν πολύ ψηλός και αυτό τον περιόριζε στο να τον επιλέξουν σε ρόλους ρεπερτορίου. […] Ο Μέρτσαντ (παραγωγός του) πάλι ήταν ο καλύτερος μάγειρας. Δεν είχαμε ποτέ πολλά λεφτά. Ήξερε όμως τι θα προσέφερε στους καλλιτέχνες και εκείνοι δέχονταν με πολύ λιγότερα από όσα συνήθιζαν. Τους έδινε ρόλους που άξιζε να τους θυμούνται για αυτούς».
ΟΙ ΑΓΑΠΗΜΕΝΕΣ ΜΟΥ ΤΑΙΝΙΕΣ ΗΤΑΝ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ
Όμως αναγνωρίζει ότι οι αγαπημένες ταινίες κάθε σκηνοθέτη μπορεί να είναι οι μεγαλύτερες καταστροφές του: «Οι αγαπημένες μου ταινίες ήταν καταστροφές. Παράδειγμα το «Ο Τζέφερσον στο Παρίσι» το αγάπησα όπως και το «Πέρα από τον Picasso». Απόλαυσα και τις ταινίες και τη διαδικασία και τη σκηνοθεσία μου. Όλοι όμως μίσησαν αυτές τις ταινίες».
Ο ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΙΣ ΣΕΛΙΔΕΣ
Έχοντας μεταφέρει στη μεγάλη οθόνη βιβλία όπως «Τα Απομεινάρια μιας Μέρας» του Kazuo Ishiguro, ήξερε πως οι γραμμένες εικόνες μπορούσαν στο μυαλό του να αποκτήσουν κινηματογραφική αφήγηση: «Τα βιβλία με ενέπνεαν και μου άρεσε η γραφή του E. M. Φόρστερ. Θυμάμαι όταν πήρα «Τα απομεινάρια μιας μέρας» ήξερα ότι ήθελα να το κάνω ταινία». (νωρίτερα είχε μεταφέρει στη μεγάλη οθόνη, ένα άλλο βιβλίο του, το «Δωμάτιο με Θέα»).
ΣΥΜΒΟΥΛΗ 1: ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΑΚΑΤΑΣΤΑΣΙΑ
Στο πλαίσιο της παρουσίασης του, του ζητήθηκε να δώσει μερικές συμβουλές. Εκείνος έδωσε παραδείγματα ζωής: «Το σπίτι μου είναι σαν ένα υπόγειο. Υπάρχουν παντού υλικά από ταινίες, φιλμ, αντικείμενα που έχουν χαλάσει, πεταμένα πράγματα». Όλα αυτά τον εμπνέουν, θα υπαινιχθεί.
ΣΥΜΒΟΥΛΗ 2: ΜΗΝ ΑΚΟΥΤΕ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ
«Μην ακούτε συμβουλές. Μη σας λένε τι να κάνετε και τι όχι. Οι σκηνοθέτες δεν πρέπει να ακούνε οδηγίες, πρέπει να κάνουν αυτό που πιστεύουν», θα τονίσει.
ΣΥΜΒΟΥΛΗ 3: ΒΛΕΠΕΤΕ ΤΑΙΝΙΕΣ, ΜΗΝ ΑΚΟΥΤΕ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΝΑ ΣΑΣ ΜΙΛΑΝΕ ΓΙΑ ΑΥΤΕΣ
«Οι ενδιαφέροντες χαρακτήρες φτιάχνουν τις ταινίες». Το επανέλαβε αυτολεξεί και το εισήγαγε ως σχόλιο σε αρκετές απαντήσεις του. Αναφερόμενος στο αφιέρωμα που αυτές τις μέρες λαμβάνει χώρα στο Φεστιβάλ της Ρώμης και στην ταινία του «Ο Κύριος και η Κυρία Μπριτζ» σχολίασε πως είναι σχεδόν αυτοβιογραφική και ίσως η αγαπημένη μου ταινία. «Η πόλη που διαδραματίζεται δεν είναι το Κάνσας. Θα σας πρότεινα να σταματήσετε να με ακούτε και να πάτε να δείτε τις ταινίες μου, ιδιαίτερα αυτή».
Το ζευγάρι της ταινίας, ο Πολ Νιούμαν και η Τζόαν Γούντγορντ, στολίζουν την αφίσα της φετινής διοργάνωσης του Φεστιβάλ της Ρώμης.
