Προτάσεις για την ορθολογική αξιοποίηση των λιγνιτικών κοιτασμάτων της Δυτικής Μακεδονίας

Από τον πρώην Δ/ντή του Λιγνιτικού Κέντρου Δυτικής Μακεδονίας της ΔΕΗ κ.Χ.Παπαγεωργίου πήραμε ένα άρθρο με τίτλο ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΡΘΟΛΟΓΙΚΗ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΛΙΓΝΙΤΙΚΩΝ ΚΟΙΤΑΣΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ, τα οποία τα βλέπουμε στο διπλανό χάρτη της ΔΕΗ.

Πρόκειται για ένα μακροσκελές κείμενο, γι’ αυτό και το παραθέτουμε χωρίς σχολιασμό. Τις επόμενες μέρες θα δούμε και ένα πρόσφατο άρθρο του Προέδρου του ΕΣΑΗ, οπότε θα μπορεί να γίνει πιο συνολικός σχολιασμός. Τα έντονα γράμματα, όπου υπάρχουν, είναι του αρχικού κειμένου, που έχει ως εξής:

Μετά από τρεις δεκαετίας αποβιομηχάνισης, δραστικής συρρίκνωσης της συμμετοχής του πρωτογενούς και δευτερογενούς τομέα της οικονομίας στο ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (ΑΕΠ), που συνοδεύτηκαν με υπέρογκο δανεισμό, διόγκωση του τριτογενούς τομέα και έξαρση του καταναλωτισμού, η χώρα μας οδηγήθηκε σε ουσιαστική χρεοκοπία στο α’ 6μηνο του 2010. Στην τιτάνια προσπάθεια για την οικονομική ανάπτυξη και την παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας μας είναι ευνόητο ότι το χαμηλό κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας αποτελεί σημαντική προϋπόθεση. Στην κατεύθυνση αυτή οι λιγνίτες της Δ. Μακεδονίας είναι σε θέση και πρέπει να συνεισφέρουν τα μέγιστα.

Με αφορμή την επικείμενη εκλογική αναμέτρηση θεωρώ επιβεβλημένο να καταθέσω μερικές επικαιροποιημένες σκέψεις και προτάσεις για την ορθολογική εκμετάλλευση των λιγνιτικών κοιτασμάτων της Δ. Μακεδονίας, τα οποία έχουν τεράστια σημασία για την ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας, της αυτονομίας καθώς και για τη θετική συμβολή στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας μας. Επειδή το θέμα είναι πολύπλοκο και πολυπαραμετρικό, ενώ συγχρόνως διαπλέκονται τεράστια οικονομικά συμφέροντα, ξένα και εγχώρια, κατ’ ανάγκην το παρόν κείμενο είναι εκτενές για την ουσιαστική και σε βάθος κατανόησή του από τον αναγνώστη.

1.Γενικά

Η βιομηχανική αξιοποίηση των λιγνιτών της Δ. Μακεδονίας στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας ξεκίνησε ουσιαστικά στα τέλη της 10ετίας του 1950, δηλ. πριν 55 χρόνια περίπου. Η σταδιακή, χρονικά σε μια 40ετία, ανέγερση και ένταξη σε λειτουργία δέκα οκτώ (18) κατά σειρά λιγνιτικών μονάδων στους ατμοηλεκτρικούς σταθμούς (ΑΗΣ) ΛΙΠΤΟΛ, Πτολ/δας, Καρδιάς, Αγ. Δημητρίου, Αμυνταίου – Φιλώτα και Μελίτης, συνολικής εγκατεστημένης ισχύος ~4433 MW, με τη συνεπικουρία και του λιγνιτικού ΑΗΣ Μεγαλόπολης, εξασφάλισαν πρακτικά την ηλεκτρενεργειακή επάρκεια της χώρας. Συγκεκριμένα με βάση τους εγχώριους λιγνίτες παράγονταν για περισσότερο από 25 χρόνια το 60 έως 75% της ηλεκτρικής ενέργειας, που τροφοδοτεί το διασυνδεδεμένο σύστημα της ηπειρωτικής χώρας, εκτός δηλ. των μη διασυνδεδεμένων νησιών, όπου χρησιμοποιείται εισαγόμενο πετρέλαιο στους θερμοηλεκτρικούς σταθμούς (ΘΗΣ). Αν συνυπολογίσουμε και τους υδροηλεκτρικούς σταθμούς (ΥΗΣ), προκύπτει ότι χάρις στους εγχώριους ενεργειακούς πόρους (λιγνίτες – νερά) η χώρα εξασφάλισε τον εξηλεκτρισμό μέχρι και του τελευταίου ορεινού οικισμού και παράλληλα επί πολλά χρόνια τη χαμηλότερη τιμή για την ηλεκτρική ενέργεια μεταξύ των 15 χωρών της Ε.Ε. Δυστυχώς η κατάσταση αυτή κατά τα τελευταία χρόνια χειροτερεύει για λόγους που επεξηγούνται στη συνέχεια.

2. Μελέτη μακροχρόνιου σχεδιασμού ΔΕΗ (ΣΕΠ. 2007)

Στη μελέτη μακροχρόνιου σχεδιασμού της ΔΕΗ, που έγινε με τη βοήθεια ξένου συμβούλου και παρουσιάστηκε το Σεπτέμβριο 2007 και σε ό,τι αφορά τη λιγνιτοενεργειακή δραστηριότητα στη Δ. Μακεδονία προτείνονταν τα εξής:

-Απόσυρση εννέα (9) λιγνιτικών μονάδων, συνολικής ισχύος 1563 MW

AHΣ ΛΚΔΜ 1 και 2 (2010), ΑΗΣ ΠΤΟΛ/ΔΑΣ 1,2,3 (2010) και 4 (2011), ΑΗΣ Αμυνταίου – Φιλώτα 1 (2013), 2 (2014) και ΑΗΣ Καρδιάς 1 (2014).

– Ένταξη δύο νέων λιγνιτικών μονάδων συνολικής ισχύος 900 MW

Μελίτη 2, 450 MW (τέλη 2012) και Πτολ/δα 5, 450 MW (αρχές 2013), που επικυρώθηκε με σχετική απόφαση του  Δ.Σ. ΔΕΗ (12/11/2007).

ΣΗΜ. 1) Στην ίδια μελέτη προβλέπονταν ανέγερση και ένταξη σε λειτουργία δύο λιθανθρακικών μονάδων συνολικής ισχύος ~1200 MW (Αλιβέρι, Λάρυμνα) κατά το 2014.

2) Στις 15/11/2007 κατατέθηκε αίτηση από ιδιωτική εταιρεία για χορήγηση άδειας κατασκευής λιγνιτικής μονάδας παραγωγής Η/Ε ισχύος 450 MW στην περιοχή Αμυνταίου – Βεγόρας με λιγνίτη που θα …εισάγονταν από τα βόρεια σύνορά μας!! Η σχετική άδεια εγκρίθηκε στα τέλη 2008.

Τελικά, δηλ. μεταξύ άλλων, προτείνονταν η ανέγερση δύο μονάδων ισχύος 1200 MW με καύσιμο εισαγόμενο λιθάνθρακα και συγχρόνως πρόωρη απόσυρση τριών λιγνιτικών μονάδων (ΑΜΥΝΤ. 1,2 και ΚΑΡΔΙΑ 1), ισχύος 900 MW, ενώ παράλληλα χορηγήθηκε άδεια για κατασκευή ιδιωτικής μονάδας στην περιοχή Βεγόρας Αμυνταίου ισχύος 450 MW με … εισαγόμενο λιγνίτη!! Τα συμπεράσματα είναι προφανή και αυτονόητα.

3. Πρόταση επιτροπής 20-20-20, Υ.Π.Ε.Κ.Α. (21 Ιουνίου 2010)

Σύμφωνα με την πρόταση αυτή, επί υπουργίας Τ. Μπιρμπίλη, στα πλαίσια εφαρμογής σχετικών αποφάσεων της Ε.Ε. ως προς τα όρια εκπεμπόμενων ρύπων από τους ανθρακικούς ΑΗΣ, για την περιοχή Πτολ/δας – Αμυνταίου προβλέπονταν η απόσυρση των μονάδων ΛΙΠΤΟΛ 1,2 και ΠΤΟΛ/ΔΑ 1 (2011), ΠΤΟΛ/ΔΑ 2 (2012), ΠΤΟΛ/ΔΑ 3 (2014), ΠΤΟΛ/ΔΑ 4 (2015), ΚΑΡΔΙΑ 1,2,3 και 4 (2019), ΑΜΥΝΤΑΙΟ – ΦΙΛΩΤΑΣ 1 και 2 (2019) και ΑΓ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ 1,2,3 και 4 (2021), συνολικής ισχύος 3733 MW, καθώς και η ένταξη δύο νέων μονάδων ΠΤΟΛ/ΔΑ 5 (2017) και ΑΓΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ 6 (2025), συνολικής ισχύος ~1260 MW.

Ειδικά για την 3ετία 2022 έως και 2024 προβλέπονταν να λειτουργούν στην πιο πάνω περιοχή μόνο οι μονάδες ΠΤΟΛ/ΔΑ 5 και ΑΓΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ 5, συνολικής ισχύος περίπου 1000 ΜW έναντι της απόσυρσης ισχύος 3733 MW. Τούτο σημαίνει ότι η ετήσια παραγωγή λιγνίτη θα μειώνονταν από το επίπεδο των 50 εκ. τον. (2010) στα 11 εκ. τον. τουλάχιστο για την περίοδο 2022-2024, που αντιστοιχεί σε μείωση της εξορυκτικής και της αντίστοιχης οικονομικής δραστηριότητας στα λιγνιτωρυχεία και τους ΑΗΣ της πιο πάνω περιοχής κατά 78% περίπου.

Στις 19/03/2010, ημερομηνία λήξης της προθεσμίας υποβολής προσφορών για την εκμίσθωση των δικαιωμάτων εκμ/σης του ιδιωτικού λιγνιτωρυχείου Βεύης (τ. Βαρβούτη), υποβλήθηκε από ιδιωτική εταιρεία αίτηση για χορήγηση άδειας για την κατασκευή λιγνιτικής μονάδας παραγωγής Η/Ε, ισχύος 370 MW, στην περιοχή Μελίτης, χωρίς και πάλι η συγκεκριμένη εταιρεία να διαθέτει πρόσβαση σε εγχώρια λιγνιτικά κοιτάσματα της περιοχής. Η σχετική άδεια εγκρίθηκε στη συνέχεια. Συνεχίστηκε, δηλ. η προηγούμενη λογική (2007) της απόσυρσης λιγνιτικών μονάδων της ΔΕΗ ΑΕ με σύγχρονη χορήγηση άδειας για ανέγερση ιδιωτικών λιγνιτικών μονάδων στην περιοχή της Δυτ. Μακεδονίας. Κι όλα αυτά πριν την εποχή των μνημονίων!! Ωστόσο, μέχρι σήμερα, κανείς από τους προαναφερθέντες ιδιώτες – κατόχους αδειών για ανέγερση λιγνιτικών μονάδων στην περιοχή της. Μακεδονίας δεν έδειξε ουσιαστικό ενδιαφέρον για τούτο.

4. Φωτοβολταϊκός σταθμός 200 MW

Σε αντιστάθμιση των δυσμενέστατων επιπτώσεων για την περιοχή μας από την προαναφερθείσα πρόταση του Υ.Π.Ε.Κ.Α, εξαγγέλθηκε κατά την ίδια χρονική περίοδο από το ίδιο υπουργείο, με την ομόθυμη συμπαράσταση πολλών τοπικών παραγόντων (κυβερνητικών βουλευτών, δημάρχων, κοινωνικο-οικολογικών οργανώσεων, συνδικαλιστικών φορέων κ.α.), απόφαση για την εγκατάσταση στο χώρο των αποθέσεων αγόνων υλικών του εξοφλημένου λιγνιτωρυχείου Κυρίου Πεδίου, του μεγαλύτερου (τότε) παγκόσμια, όπως διαφημίστηκε, φωτοβολταϊκού σταθμού ισχύος 200 MW. Πολύ σύντομα αποδείχτηκε πως η πιο πάνω απόφαση ήταν φιάσκο πρώτου μεγέθους, οδήγησε σε διεθνή διασυρμό, διότι δεν προσήλθε κανείς ενδιαφερόμενος στο σχετικό διαγωνισμό. Βέβαια, η αποτυχία αυτού του φαραωνικού φωτοβολταϊκού εγχειρήματος στην περιοχή μας ήταν προδιαγεγραμμένο να συμβεί, όμως οι αρμόδιοι δεν είχαν διδαχθεί από την αντίστοιχη διεθνή αρνητική εμπειρία και ιδιαίτερα την ευρωπαϊκή καθώς και την παράλληλη χρεοκοπία αρκετών επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνταν στη βιομηχανία των φωτοβολταϊκών.

5. Απόφαση ΔΕΗ ΑΕ (Δ.Σ. 28/ 23-10-2013) – Εφαρμογή οδηγίας 2010/75/ΕΕ

Με την απόφαση Δ.Σ. 28/ 23-10-2013, σε εφαρμογή της Οδηγίας 2010/75/ΕΕ για τον περιορισμό των εκπεμπόμενων ρύπων από τους ανθρακικούς ΑΗΣ, η διοίκηση της ΔΕΗ ΑΕ ενέκρινε τα εξής:

Την απένταξη των Μονάδων 3 και 4 του ΑΗΣ Καρδιάς από το Μεταβατικό Εθνικό Σχέδιο Μείωσης Εκπομπών (ΜΕΣΜΕ).

Την ένταξη στο καθεστώς παρέκκλισης περιορισμένης διάρκειας του άρθρου 33 της Οδηγίας 2010/75/ΕΕ, των Μονάδων 1-2 του ΑΗΣ Αμυνταίου και 1,2,3 και 4 του ΑΗΣ Καρδιάς.

Την υλοποίηση των απαραίτητων, για τη συμμόρφωση με τους στόχους του ΜΕΣΜΕ, περιβαλλοντικών επενδύσεων στις Μονάδες 1 έως 5 του ΑΗΣ Αγ. Δημητρίου, σύμφωνα με επικαιροποιημένο χρονικό προγραμματισμό.

Εφόσον τηρηθούν πιστά οι ειλημμένες αυτές αποφάσεις, τότε θα προκύψουν για την περιοχή μας οι ακόλουθες δυσμενείς επιπτώσεις:

– Στους ΑΗΣ ΑΜΥΝΤΑΙΟΥ και ΚΑΡΔΙΑΣ, για την 8ετία από 2016 έως και 2023, περιορίζεται η λειτουργία των μονάδων τους συνολικά για την 8ετία σε 17.500 ώρες ανά καμινάδα, που αντιστοιχεί κατά μέσο όρο σε 17.500 : 8 = 2187,5 ώρες, δηλ. 91 ημέρες ανά έτος και καμινάδα. Τούτο σημαίνει ότι η λειτουργία όλων των μονάδων των ΑΗΣ ΚΑΡΔΙΑΣ (4 μονάδες – 4 καμινάδες) και ΑΜΥΝΤΑΙΟΥ (1 καμινάδα – 2 μονάδες) περιορίζεται στο ένα τρίτο της κανονικής λειτουργίας, που θα έπρεπε να ανέρχεται περίπου σε 6.500 ώρες (ισοδύναμης λειτουργίας με ονομαστική ισχύ) ανά έτος για κάθε μονάδα. Ειδικότερα, από την εξέλιξη αυτή εκτιμάται μείωση του προϋπολογισμού των ετήσιων λειτουργικών δαπανών των ορυχείων της ΔΛΚΔΜ και των πιο πάνω ΑΗΣ συνολικά κατά περίπου 240 εκ.. ευρώ, μηδενισμό τυχόν επενδύσεων στους προαναφερόμενους δύο ΑΗΣ και προφανώς τεράστια οικονομική απώλεια για την περιοχή μας. Επιπλέον, λόγω της αναγκαστικής ετήσιας λειτουργίας του ΑΗΣ ΑΜΥΝΤΑΙΟΥ μόνο για τρείς μήνες ανά έτος (μία καμινάδα-δύο μονάδες), είναι φανερό ότι θα προκύψει άμεσα αξεπέραστο πρόβλημα στη συνεχή παροχή τηλεθέρμανσης στην πόλη του Αμυνταίου και στους παρακείμενους οικισμούς Λεβαίας και Φιλώτα κατά την 7μηνη χειμερινή περίοδο.

– Στον ΑΗΣ ΑΓ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ (μονάδες 1 έως και 5), σύμφωνα με την προαναφερθείσα απόφαση, πρέπει να γίνουν σημαντικές περιβαλλοντικές επενδύσεις προκειμένου να συνεχιστεί η κανονική, χωρίς δηλ. χρονικούς περιορισμούς, λειτουργία όλων των μονάδων. Οι επενδύσεις αυτές αναμένεται με το ευνοϊκότερο σενάριο να ξεπεράσουν συνολικά τα 150 εκατ. ευρώ και θα προβληματίσουν ιδιαίτερα τους αρμόδιους της ΔΕΗ ΑΕ με δεδομένη την οικονομική κατάσταση της επιχείρησης, ενώ παράλληλα είναι πολύ πιθανό στην πράξη να μειωθεί και ο βαθμός απόδοσης του ΑΗΣ ΑΓ. ΔΗΜΗΤΡΙΟ, λόγω αύξησης της ιδιοκατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας από την αναγκαστική λειτουργία του πρόσθετου εξοπλισμού των προαναφερθεισών περιβαλλοντικών επενδύσεων. Εάν δεν πραγματοποιηθούν οι επενδύσεις αυτές ή περιοριστούν επιλεκτικά σε κάποιες μόνο μονάδες, θα απομειωθεί αναγκαστικά και η λειτουργία του ΑΗΣ ΑΓ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ με πρόσθετες δυσμενείς επιπτώσεις στη συνολική εξορυκτική και κατά συνέπεια και στην οικονομική δραστηριότητα της περιοχής.

6. Αποθέματα λιγνίτη Δυτικής Μακεδονίας

Στον επόμενο πίνακα παρέχονται τα απομένοντα εκμεταλλεύσιμα αποθέματα λιγνίτη στη Δυτική Μακεδονία από 01-01-2014. Αποδεικνύεται ότι απομένουν ακόμη αξιόλογα κοιτάσματα που, όπως θα επεξηγηθεί στη συνέχεια, επαρκούν τουλάχιστο για σαράντα (40) χρόνια ακόμη, εφόσον υλοποιηθούν συγκεκριμένες επενδύσεις αντικατάστασης των παλιών μονάδων με νέες, οι οποίες θα χρησιμοποιούν τις νέες τεχνολογίες καύσης. Στον υπόψη πίνακα δεν περιλαμβάνονται τα μικρότερα κοιτάσματα της περιοχής Σερβίων (Προσήλιο, Λάβα) και Βεγόρας Αμυνταίου. Επίσης, για τα κοιτάσματα τομέα Κ, επέκτασης Σαριγκιόλ και επέκτασης Λακκιάς απαιτείται διενέργεια πρόσθετων ερευνητικών γεωτρήσεων προκειμένου να διακριβωθούν τα αποθέματα λιγνίτη με μεγαλύτερο βαθμό βεβαιότητας, δηλ. για τον περιορισμό του κινδύνου υπερεκτίμησης των αποθεμάτων λιγνίτη των υπόψη τριών κοιτασμάτων.

(*) Τα στοιχεία ελήφθησαν από σχετική δημοσίευση: «Να διαλύσουμε δυο μύθους που λέγονται σε βάρος του λιγνίτη«, των Χρ. Γ. Παπαγεωργίου και Χρ. Ι. Κολοβού, ΑΥΓ. 2014.

7. Λιγνίτης και ηλεκτρενεργειακό ισοζύγιο της χώρας

Κατά τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μεγάλη μείωση της συμμετοχής της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας με καύσιμη ύλη το λιγνίτη, στο διασυνδεδεμένο ηλεκτρικό σύστημα της χώρας. Έτσι, από ποσοστό συμμετοχής 66% κατά το 2004 (32.552 GWH) μειώθηκε σε 46% το 2013 (23.175 GWH). Τα αντίστοιχα ποσοστά συμμετοχής για το λιγνίτη της Δ. Μακεδονίας ήταν 56% (27.659 GWH) κατά το 2004 και 40% ( 20.014 GWH) κατά το 2013. Συγχρόνως αυξήθηκαν σημαντικά τα αντίστοιχα ποσοστά συμμετοχής των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ) καθώς και του εισαγόμενου φυσικού αερίου στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.

Συγκεκριμένα, η παραχθείσα ηλεκτρική ενέργεια με πρώτη ύλη εισαγόμενο φυσικό αέριο κατά την 3ετία 2011-13 κυμάνθηκε σε πολύ υψηλά επίπεδα (24,3 % έως 29,7 %) γεγονός που δεν συνέβαλε στη μείωση της ενεργειακής εξάρτησης της χώρας από εισαγόμενους ενεργειακούς πόρους. Στο 9μηνο ΙΑΝ.- ΣΕΠ. 2014 παρατηρείται μεν σημαντική μείωση στη χρήση φυσικού αερίου στην ηλεκτροπαραγωγή της χώρας, ωστόσο, συγχρόνως αυξήθηκαν σε ποσοστά ρεκόρ οι εισαγωγές ηλεκτρικής ενέργειας από τρίτες – γειτονικές χώρες, με αποτέλεσμα οι εισαγωγές φυσικού αερίου, πετρελαίου και ηλεκτρικής ενέργειας να συμμετέχουν κατά 37,3% στο ισοζύγιο της ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας, αυξημένες ελαφρά ως προς τις αντίστοιχες του 9μήνου 2013(37,1%). Το γεγονός τούτο, οι ποικίλες επιδοτήσεις στους παραγωγούς ηλεκτρικής ενέργειας από φυσικό αέριο καθώς και οι επιδοτήσεις της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ, συνετέλεσαν στη σημαντική άνοδο της τιμής της ηλεκτρικής ενέργειας για τον έλληνα καταναλωτή, οδήγησαν δε, μεσούσης της οικονομικής κρίσης, σε αδιέξοδο πολλές εγχώριες ηλεκτροβόρες βιομηχανικές επιχειρήσεις, αύξηση της ανεργίας κοκ.

Ασφαλώς, υπάρχουν δυνατότητες για τη μείωση του κόστους και της λιγνιτικής μεγαβατώρας, αρκεί να επιλυθούν άμεσα τα προβλήματα επάνδρωσης και λειτουργίας του πάγιου εξοπλισμού των λιγνιτωρυχείων της ΔΛΚΔΜ, ώστε να αυξηθεί ο βαθμός αξιοποίησής του, να βελτιωθεί αισθητά η ποιότητα του εξορυσσόμενου λιγνίτη, δηλ. η μείωση της ειδικής κατανάλωσης του λιγνίτη στους ΑΗΣ, με παράλληλη μείωση των χωματουργικών εργολαβιών, ιδιαίτερα στην εκσκαφή λιγνιτικού κοιτάσματος, καθώς και να βελτιωθούν αυτόματα οι συνθήκες εργασίας των εργαζομένων στα λιγνιτωρυχεία από τη δραστική μείωση των χωματουργικών εργολαβιών. Επίσης, πρέπει να αντιμετωπιστούν έγκαιρα και αποτελεσματικά τα χρονίζοντα προβλήματα αναφορικά με τη συντέλεση των απαλλοτριώσεων γεωργικών εκτάσεων, τη μετεγκατάσταση οικισμών, την έγκαιρη εκτέλεση των σωστικών αρχαιολογικών ανασκαφών κτλ, που ταλανίζουν τη λειτουργία των λιγνιτωρυχείων της ΔΛΚΔΜ και προκαλούν επιπρόσθετη αύξηση δαπανών. Έτσι μόνο μπορεί να «αιτιολογηθεί» το μεγαλύτερο τμήμα του αυξημένου κόστους για τη λιγνιτική μεγαβατώρα κατά το 2013, δεδομένου ότι η σχέση εκμετάλλευσης των λιγνιτωρυχείων διατηρείται πρακτικά σταθερή κατά την περίοδο 2005-2013, ενώ συγχρόνως μειώθηκαν κατακόρυφα (-35%) οι δαπάνες για τη μισθοδοσία του προσωπικού κατά την πρόσφατη 5ετία (2008-2013).

8. Ευρώπη – Χρήση γαιανθράκων στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας

Σε όλες τις χώρες της Ευρώπης, ακόμη και σε όσες δεν διαθέτουν δικά τους κοιτάσματα γαιανθράκων (λιγνίτες- λιθάνθρακες), χρησιμοποιούνται στερεά καύσιμα, έστω και εισαγόμενα, για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Ειδικότερα, μεταξύ των χωρών (14) που διαθέτουν σημαντικά κοιτάσματα γαιανθράκων (Βουλγαρία, Γερμανία, Ελλάδα, Ην. Βασίλειο, Ισπανία, Ουγγαρία, Ουκρανία, Πολωνία, Ρουμανία, Σερβία, Σλοβακία, Σλοβενία, Τουρκία και Τσεχία), σύμφωνα με στοιχεία της EURACOAL για το έτος 2012 η χώρα μας κατατάσσεται:

-8η στα γεωλογικά αποθέματα λιγνίτη, 4η στα εκμεταλλεύσιμα αποθέματα λιγνίτη, 4η στην παραγωγή λιγνίτη, 5η στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από λιγνίτη, 6η στην εγκατεστημένη ισχύ των λιγνιτικών ΑΗΣ, 11η στον αριθμό των απασχολουμένων στην εξόρυξη στερεών καυσίμων, 6η στο κατά κεφαλή ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (ΑΕΠ), 7η στην κατά κεφαλή κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας και 5η στην κατά κεφαλή παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από στερεά καύσιμα.

Διαπιστώνουμε, λοιπόν, ότι η Ελλάδα βρίσκεται σε μια ενδιάμεση θέση ως προς το επίπεδο αξιοποίησης των στερεών καυσίμων, ωστόσο, υστερεί δραματικά στον εκσυγχρονισμό των λιγνιτικών μονάδων ή και την κατασκευή νέων. Ως αποτέλεσμα σπαταλιέται λιγνίτης σε σημαντικό ποσοστό λόγω του χαμηλού συγκριτικά βαθμού απόδοσης των λειτουργούντων λιγνιτικών ΑΗΣ, ενώ η τεχνολογία καύσης προχώρησε με άλματα στον τομέα αυτό κατά την πρόσφατη 15ετία, η δε πρόοδος συνεχίζεται και σήμερα με σημαντικά επιτεύγματα. Ειδικότερα, έχουν κατασκευαστεί νέοι λιγνιτικοί ΑΗΣ με καθαρό βαθμό απόδοσης (β.α,) > 40% σε αντικατάσταση παλιών, που είχαν αντίστοιχο β.α. στο επίπεδο του 30 έως 32%. Συγχρόνως, με την εφαρμογή των βέλτιστων τεχνικών (ΒΑΤ) στους νέους λιγνιτικούς ΑΗΣ μειώνονται δραστικά οι δυσμενείς περιβαλλοντικές επιπτώσεις, διότι μειώνονται κατακόρυφα οι εκπομπές οξειδίων του αζώτου, οξειδίων του θείου και των ιπτάμενων στερεών σωματιδίων, ενώ παράλληλα μειώνονται σε πολύ μεγάλο ποσοστό (> 30%) οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα ανά παραγόμενη κιλοβατώρα από τη σημαντικότατη αύξηση του βαθμού απόδοσης των ΑΗΣ με νέα τεχνολογία καύσης. Προφανώς περιορίζεται δραστικά και το εξωτερικό κόστος από τη ραγδαία μείωση των δυσμενών περιβαλλοντικών επιπτώσεων.

Αναφέρονται σχετικά τα ακόλουθα χαρακτηριστικά παραδείγματα νέων λιγνιτικών ΑΗΣ:

ΓΕΡΜΑΝΙΑ

-SCHWARZE PUMPE(1998), 2Χ750 MWe, β.α. 41% και με τη συνολική εκμετάλλευση της θερμότητας ανέρχεται έως 55%.

-LIPPENDORF, 934 MW, (1999), β.α. 42,6% – 46% με αξιοποίηση της θερμότητας

-BOXBERG, 900 MW, (2000), β.α. 41,8% – 44% με αξιοποίηση της θερμότητας

-BoA 1, 1012 MW, NIEDERAUSSEM (2003), β.α. >43% 

-BoA 2/3, 2X1100 MW, NEURATH (2010, 2012), β.α. >43%.

ΠΟΛΩΝΙΑ

-ΑΗΣ TUROW. Έγινε αντικατάσταση των 10Χ200 ΜW παλιών μονάδων β.α 31% με έξι (6) νέες μονάδες (3Χ235 ΜW και 3Χ262 MW) με β.α. ~41% κατά τη χρονική περίοδο 2000 – 2005. 

-ΑΗΣ LAGISZA 460 MW (2009), β.α. >40%

-AHΣ BELHATOW 858 MW (2010), β.α >42%

ΤΣΕΧΙΑ

Αναμένονταν εντός του τρέχοντος έτους 2014 να λειτουργήσει ο νέος λιγνιτικός ΑΗΣ LEDVICE με τα ακόλουθα στοιχεία: Ισχύς 660 MWe, καθαρός β.α. 42,5%, μικτός β.α. 47%, λιγνίτης με ΚΘΙ 2600 KCAL/KG (ελαφρά καλύτερη θερμογόνος ικανότητα ως προς το κοίτασμα Βεύης Φλώρινας), εκπομπές NOx < 200 mg/NM³, SOx <150 mg/ NM³ και ιπτάμενα στερεά < 20 mg/NM³. Αναμενόμενος χρόνος ζωής του ΑΗΣ σαράντα (40) χρόνια.

Συγχρόνως, η ίδια τάση επικρατεί σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα και σε χώρες όπως η Κίνα και η Ινδία, όπου κατά τα τελευταία χρόνια εγκαταστάθηκαν πολλές δεκάδες νέων κυρίως λιθανθρακικών αλλά και λιγνιτικών ΑΗΣ.

Η πρόοδος που σημειώνεται στις τεχνολογίες καύσης των γαιανθράκων εγγυάται βαθμούς απόδοσης >46% στην περίοδο 2015-20 και αναμένεται βελτίωση >50% μετά το 2020.

9. Πρόταση αξιοποίησης των λιγνιτικών κοιτασμάτων της Δυτικής Μακεδονίας

9.1. Από τα προαναφερθέντα και με βάση τα ισχύοντα σήμερα στην ευρύτερη περιοχή Κοζάνης – Φλώρινας ως προς το ιδιοκτησιακό καθεστώς στα λιγνιτωρυχεία και τους ΑΗΣ καθώς και τις ειλημμένες αποφάσεις, προκύπτουν για τη βραχυμεσοπρόθεσμη περίοδο τα ακόλουθα:

– Μειωμένη στο ένα τρίτο λειτουργία των ΑΗΣ ΚΑΡΔΙΑΣ και ΑΜΥΝΤΑΙΟΥ- ΦΙΛΩΤΑ για την 8ετία 2016 έως και 2023 και παύση λειτουργίας των στις 31-12-2023.

-Για να συνεχιστεί η απρόσκοπτη λειτουργία των πέντε μονάδων του ΑΗΣ ΑΓ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ μετά την 01-01-2016, πρέπει να γίνουν περιβαλλοντικές επενδύσεις ύψους >150 εκ. ευρώ.

– Προβλέπεται καταρχήν να λειτουργεί, όχι ενωρίτερα από το 2019, η νέα μονάδα Πτολ/δα 5, ισχύος 660 MW, εφόσον ξεκινήσει(;) άμεσα η ανέγερσή της.

-Στην περιοχή της Φλώρινας θα λειτουργεί η μονάδα Μελίτη 1, ισχύος 330 MW, που τέθηκε σε λειτουργία το 2003 και αποτελεί την πλέον σύγχρονη λιγνιτική μονάδα της χώρας. Παραμένει άγνωστο εάν και πότε θα κατασκευαστεί η νέα μονάδα Μελίτη 2. Κατά την άποψή μας δεν διαφαίνεται πιθανή λειτουργία της Μελίτης 2 πριν από το 2020, παρόλο που υπάρχουν ήδη οι κοινές υποδομές με τη μονάδα Μελίτη 1, που μειώνουν το κόστος και το χρόνο κατασκευής.

Με βάση τα πιο πάνω δεδομένα θα προκύψει άμεσα δραματική μείωση στην παραγωγή λιγνίτη στην περιοχή Πτολ/δας – Αμυνταίου μετά το 2016 σε επίπεδα < 30 εκατ. τον./έτος, ενώ ήδη για το 2014 για πρώτη φορά μετά από 25 χρόνια η παραγωγή λιγνίτη είναι μικρότερη από 40 εκ. τον. με αντίστοιχες δυσμενείς επιπτώσεις στην οικονομία της περιοχής.

Υπενθυμίζεται ότι από τη ΔΕΗ ΑΕ (12-11-2007) είχε αρχικά τεθεί ως στόχος η λειτουργία των νέων μονάδων Μελίτη 2 για τα τέλη του 2012 και της Πτολ/δας 5 για τις αρχές του 2013.

9.2. Σύμφωνα με τα προαναφερθέντα νέα δεδομένα ως προς την προβλεπόμενη μεσοπρόθεσμη διάρκεια και ρυθμό λειτουργίας των ΑΗΣ της περιοχής Πτολ/δας – Αμυνταίου, τα εκμεταλλεύσιμα αποθέματα λιγνίτη στα λειτουργούντα ήδη σήμερα τέσσερα (4) λιγνιτωρυχεία της ΔΕΗ ΑΕ θα ανέρχονται τουλάχιστο σε 700 εκ. τον. στις 31-12-2020. Τούτο σημαίνει ότι, χωρίς καν να απαιτηθεί η διάνοιξη νέων ορυχείων (Κομνηνά Ι+ΙΙ, Προάστειο) και εφόσον βέβαια ληφθούν άμεσα οι απαραίτητες αποφάσεις και δεν μεταβληθεί το υφιστάμενο ιδιοκτησιακό καθεστώς, θα ήταν εφικτή μετά το 2021 η λειτουργία, των ακόλουθων λιγνιτικών μονάδων (βασικό σενάριο):

-ΑΓ. ΔΗΜ.5, 385 ΜW (έως το 2040).

-AΓ. ΔΗΜ.6, 600 MW, νέα μονάδα σε αντικατάσταση των μονάδων ΑΓ. ΔΗΜ. 1 έως 4 -ΠΤOΛ/ΔΑ 5, 660 ΜW, νέα μονάδα σε αντικατάσταση των 4 μονάδων του ΑΗΣ ΠΤΟΛ/ΔΑΣ. 

-ΑΜΥΝΤΑΙΟ 3, 300 ΜW, νέα μονάδα σε αντικατάσταση των δύο μονάδων του ομώνυμου ΑΗΣ με κατά προτίμηση εφαρμογή της νέας τεχνολογίας καύσης της ρευστοποιημένης κλίνης για την κάλυψη μεγαλύτερου εύρους διακύμανσης της ποιότητας του καυσίμου (λιγνίτες, ξυλίτες κλπ)

-ΜΕΛΙΤΗ 1, 330 ΜW.

-ΜΕΛΙΤΗ 2, 450 ΜW, νέα μονάδα σύμφωνα με την αρχική απόφαση της ΔΕΗ ΑΕ.

Οι μονάδες Μελίτη 1 και 2 είναι δυνατό να τροφοδοτηθούν σχεδόν πλήρως με λιγνίτη για όλη τη διάρκεια ζωής των από τα ήδη ανοικτά λιγνιτωρυχεία της περιοχής Φλώρινας, δηλ από την Αχλάδα (ιδιώτης), Βεύη (ΔΕΗ και ιδιώτης) και το Κλειδί (ΔΕΗ). Εάν, ωστόσο, εμφανιστούν αξεπέραστα ή/και χρονοβόρα από νομικής πλευράς προβλήματα με το ιδιοκτησιακό καθεστώς των λιγνιτωρυχείων αλλά και τη συνεργασία με τους ιδιώτες καθεαυτή, τότε η ΔΕΗ ΑΕ μπορεί να προβεί στη διάνοιξη και του λιγνιτωρυχείου Λόφων – Μελίτης καθώς και στη συστηματική συμπληρωματική τροφοδοσία του ΑΗΣ Μελίτης 1-2 από άλλες εκμεταλλεύσεις της ευρύτερης περιοχής, π.χ. από τα μικρά ιδιωτικά λιγνιτωρυχεία της περιοχής Σερβίων (Προσήλιο, Λάβα), όπως εξάλλου τούτο γίνεται ήδη κατά τα τελευταία χρόνια.

Οι αντίστοιχες μονάδες της περιοχής Πτολ/δας – Αμυνταίου (ΠΤΟΛ. 5, ΑΓ. ΔΗΜ. 5 και 6 και ΑΜΥΝ. 3) θα τροφοδοτηθούν από τα λειτουργούντα σήμερα (4) ορυχεία της ΔΕΗ ΑΕ.

Η διάρκεια λειτουργίας των νέων μονάδων εκτιμάται τουλάχιστο σε 33 έτη.

Τελικά, δηλ. προτείνεται η λειτουργία λιγνιτικών μονάδων συνολικής ισχύος ~2700 ΜW, εκ των οποίων ~2000 ΜW με νέα(-ες) τεχνολογία καύσης, δυνατότητα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας περίπου 18.000 GWH/ έτος έως το 2040 και ~15.000 GWH/έτος κατά την περίοδο 2041 – 2053. Τονίζεται ιδιαίτερα ότι οι μονάδες με νέα τεχνολογία καύσης επιδέχονται προσθήκη εξοπλισμού για τη δέσμευση του διοξειδίου του άνθρακα (CARBON CAPTURE READY, CCR) ενόψει πιθανής μελλοντικής ανάπτυξης τεχνολογικών μεθόδων βιομηχανικής κλίμακας για τη μεταφορά και αποθήκευσή του σε κατάλληλους γεωλογικούς σχηματισμούς.

9.3. Η πιο πάνω πρόταση (βασικό σενάριο) εμπεριέχει χαρακτηριστικά πλεονεκτήματα για την περιοχή της Δ. Μακεδονίας και για τη χώρα γενικότερα, τα οποία είναι τα εξής:

-Ανέγερση νέων ΑΗΣ με νέα τεχνολογία καύσης του λιγνίτη και σημαντικά αυξημένο καθαρό βαθμό απόδοσης (>40%), που θα έχουν ως αποτέλεσμα την αποδοτικότερη αξιοποίηση των λιγνιτικών κοιτασμάτων με σημαντική χρονική επιμήκυνση της εκμετάλλευσής των που ξεπερνά το 2050 

-Δραστική μείωση της περιβαλλοντικής επιβάρυνσης στους Ν. Κοζάνης – Φλώρινας λόγω της εφαρμογής των βέλτιστων διαθέσιμων τεχνικών (ΒΑΤ) στους νέους ΑΗΣ και αντίστοιχη δραστική μείωση του εξωτερικού κόστους από τη μείωση των εκπεμπόμενων ρύπων.

-Εξασφάλιση δυνατότητας τηλεθέρμανσης πόλεων (Κοζάνη, Πτολ/δα, Αμύνταιο και Φλώρινα έως το 2050) με προφανή και σημαντικότατη βελτίωση των περιβαλλοντικών συνθηκών στο αστικό περιβάλλον.

-Βιομηχανική δραστηριότητα, οικονομική και περιφερειακή ανάπτυξη για 40 τουλάχιστο ακόμη χρόνια από σήμερα στον άξονα Κοζάνης – Φλώρινας με σημαντική συνεισφορά στην απασχόληση εργαζομένων και συνολικά στην εθνική οικονομία.

-Δυνατότητα πλήρους και σωστής αποκατάστασης του περιβάλλοντος των λιγνιτικών εκμεταλλεύσεων σύμφωνα με τις εγκεκριμένες Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων και τη σύμφωνη γνώμη της τοπικής αυτοδιοίκησης.

-Παροχή ικανού χρόνου προετοιμασίας και σχεδιασμού για τη μεταλιγνιτική περίοδο στην περιοχή Κοζάνης – Φλώρινας.

-Εφαρμογή σημαντικών οικονομιών στα ορυχεία λόγω της ύπαρξης ήδη από σήμερα του απαραίτητου πάγιου εξοπλισμού, δεν απαιτούνται δηλ. νέες επενδύσεις για πάγιο εξοπλισμό στα υφιστάμενα λιγνιτωρυχεία.

-Εξοικονόμηση τεράστιων χρηματικών πόρων από την ανέγερση των νέων ΑΗΣ στους χώρους των παλιών με εκμετάλλευση των υφιστάμενων υποδομών (κτίρια, συνεργεία, δίκτυα δρόμων-νερού-σιδηροδρόμου-μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας, εγκαταστάσεις μεταφοράς λιγνίτη και αποκομιδής τέφρας κτλ).

-Εξασφάλιση για τη χώρα μιας μακρόχρονης, ασφαλούς, ευσταθούς και οικονομικής βάσης ηλεκτροπαραγωγής, που της παρέχει την ευχέρεια να ανταποκριθεί στις διεθνείς δεσμεύσεις της (αύξηση μεριδίου ΑΠΕ, μείωση εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου).

-Μείωση των ετήσιων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (CO2) κατά τη χρονική περίοδο 2021-2050 κατά 50% ως προς τις αντίστοιχες π.χ. του 2009 από τους λιγνιτικούς ΑΗΣ της ΔΕΗ στη Δ. Μακεδονία.

Η πρόταση τούτη, δηλ. της ανέγερσης και των νέων μονάδων Αγ. Δημήτριος 6 και Αμύνταιο 3, πέραν των προταθέντων από το Δ.Σ. της ΔΕΗ ΑΕ (12-11-2007) νέων μονάδων Πτολ/δα 5 και Μελίτη 2, είχε υποβληθεί το Σεπτέμβριο 2009 προς τις αρμόδιες υπηρεσίες της ΔΕΗ ΑΕ και είχε κοινοποιηθεί στα τέλη 2009 στους τοπικούς βουλευτές της τότε συμπολίτευσης, πριν δηλ. την πρόταση του ΥΠΕΚΑ (20-20-20) και την εξαγγελία της φωτοβολταϊκής «φωτοβολίδας» για την περιοχή μας. Ακόμη, δημοσιεύτηκε και στο διαδίκτυο τον Ιούνιο 2011. Κατά συνέπεια, έλαβαν έγκαιρα γνώση της πιο πάνω πρότασης όλοι οι αρμόδιοι παράγοντες της περιοχής τ. Ν. Κοζάνης (βουλευτές, κόμματα, αιρετοί της Τ. Α. συνδικάτα κ.α.). Δυστυχώς, δεν λήφθηκε πλήρως υπόψη από τους αρμόδιους. Σήμερα, η περιοχή μας οδηγείται ταχύτατα σε πολύ δυσμενείς οικονομικές εξελίξεις τουλάχιστο για την περίοδο 2016 – 2021, πριν δηλ. την πιθανή λειτουργία νέων ΑΗΣ. 

ΣΗΜ.: Σε περίπτωση που θα ήταν εφικτή και η διάνοιξη – εκμετάλλευση των λιγνιτικών κοιτασμάτων Προαστείου και Κομνηνών (Ι+ΙΙ), τότε θα μπορούσαν να ανεγερθούν: -νέα-δεύτερη μονάδα δίπλα στην Πτολ/δα 5, ανάλογης ισχύος με τροφοδοσία από το πεδίο Προαστείου και να επαυξηθεί απαρχής η ισχύς της μονάδας Αμύνταιο 3 στα ~ 500 MW με τροφοδοσία από το πεδίο Κομνηνών.

Για όσους τυχόν θεωρούν μαξιμαλιστική την πρόταση αυτή, ας συμβουλευτούν πρόσφατα δημοσιεύματα (energypress 23/12/2014), σύμφωνα με τα οποία η γειτονική μας χώρα Τουρκία, μέλος των G20, στην προσπάθειά της να μειώσει τον υψηλότατο βαθμό εξάρτησης από εισαγόμενους ενεργειακούς πόρους (φυσικό αέριο, πετρέλαιο), εκτός από την ανέγερση δύο πυρηνικών σταθμών, διαπραγματεύεται με την εταιρεία του Κατάρ NEBRAS POWER, σχέδιο ύψους 14 δις δολαρίων για την αξιοποίηση των λιγνιτικών κοιτασμάτων AFSIN -ELBISTAN στο Ν.Α. άκρο της χώρας, με πρόβλεψη ανέγερσης νέων λιγνιτικών ΑΗΣ συνολικής ισχύος 4500 MW. Σημειώνεται ότι τα υπόψη κοιτάσματα είναι ποιοτικά κατώτερα από τα αντίστοιχα της περιοχής Πτολ/δας – Αμυνταίου και εφάμιλλα της Δράμας.

9.4. Τέλος, αλλά όχι τελευταία σε σημασία, υπάρχει και η δυνατότητα για αξιοποίηση μέρους των λιγνιτικών κοιτασμάτων της Δυτικής Μακεδονίας σε εξωηλεκτρικές χρήσεις. Τέτοιες χρήσεις θα μπορούσαν να είναι:

-Στη χημική βιομηχανία και στη μεταλλουργία (ξηρός λιγνίτης κλπ), όπως γινόταν κατά το παρελθόν, σε ασβεστοκαμίνους, καθώς και σε ποικίλες άλλες εφαρμογές.

-Στην (τηλε-)θέρμανση πόλεων και μεγάλων οικισμών γενικότερα, όπου δεν προβλέπεται εναλλακτική δυνατότητα εφαρμογής αποδοτικότερων και φθηνότερων λύσεων, σε συνδυασμό με την παράλληλη αξιοποίηση της βιομάζας.

10. Παρατηρήσεις – σχόλια στην πρόταση για τη «μικρή» ΔΕΗ

Όπως είναι γνωστό τον Ιούλιο 2014 ψηφίστηκε το νομοσχέδιο για τον τεμαχισμό της ΔΕΗ ΑΕ και της παραχώρησης – πώλησης της «μικρής» ΔΕΗ σε ιδιώτες, το οποίο περιλαμβάνει το 30% των μονάδων παραγωγής από φυσικό αέριο, υδροηλεκτρικούς και ατμοηλεκτρικούς ΑΗΣ μαζί με λειτουργούντα λιγνιτωρυχεία καθώς και με «παρθένα» πεδία, δηλ. λιγνιτικά κοιτάσματα για μελλοντική εκμετάλλευση. Παρέχεται, επίσης, και το 30% του πελατολογίου της επιχείρησης. Ειδικότερα σε ό,τι αφορά τα λιγνιτικά πεδία και τους ΑΗΣ της Δ. Μακεδονίας που περιέρχονται στη «μικρή» ΔΕΗ, αυτά είναι τα ακόλουθα:

Η μονάδα Μελίτη 1, εγκατεστημένης ισχύος 330 MW καθώς και άδεια για ανέγερση στον ίδιο χώρο και δεύτερης μονάδας (Μελίτη 2) ισχύος 450 MW.

Οι δύο (2) μονάδες του ΑΗΣ Αμυνταίου – Φιλώτα εγκατεστημένης ισχύος 2Χ300 MW.

Τα λιγνιτωρυχεία Αμυνταίου και Κλειδιού στα οποία υπάρχει ήδη εξορυκτική δραστηριότητα από τη ΔΕΗ ΑΕ καθώς και τα μη διανοιχθέντα ακόμη λιγνιτικά πεδία Κομνηνά, Μελίτη και Βεύη (παραχώρηση ΔΕΗ), τα οποία παραχωρούνται στο νέο ιδιοκτήτη της «μικρής» ΔΕΗ για δυνητική μελλοντική εκμετάλλευση.

-Συγχρόνως, διατίθεται και το προσωπικό του ορυχείου Αμυνταίου (680 άτομα) καθώς και το 30% του προσωπικού των υποστηρικτικών υπηρεσιών.

Από μια πρώτη επισκόπηση των πιο πάνω συστατικών στοιχείων της νέας ιδιωτικής «μικρής» ΔΕΗ και των προβλημάτων που θα προκύψουν στο συνολικό σύστημα της λιγνιτοενεργειακής δραστηριότητας στην περιοχή της Δυτ. Μακεδονίας, τα οποία επηρεάζουν το συνολικό ηλεκτρικό σύστημα της χώρας με δεδομένη τη νευραλγική θέση σε τούτο του λιγνίτη, σημειώνονται τα εξής:

1. Πώς θα αποτιμηθεί η αξία των παραχωρούμενων ΑΗΣ και των λειτουργούντων λιγνιτωρυχείων; Ειδικότερα, σε ό,τι αφορά την πλέον σύγχρονη μονάδα της ΔΕΗ ΑΕ Μελίτη 1, πώς θα αξιολογηθεί το γεγονός ότι συμπεριλαμβάνονται κι όλες οι υποδομές για την ανέγερση και για την εξυπηρέτηση της λειτουργίας και της νέας μονάδας Μελίτη 2; Για όσους δεν είναι εξοικειωμένοι με παρόμοιες εγκαταστάσεις πρόκειται για σημαντικές κατασκευές για την τροφοδοσία του ΑΗΣ με λιγνίτη (αυλή λιγνίτη), το σύστημα αποκομιδής της τέφρας, τις πηγές (φράγμα Παπαδιάς & υδρογεωτρήσεις) και το σύστημα παροχής νερού που είναι απαραίτητο για την παραγωγή του ατμού, πλήθος κτιριακών εγκαταστάσεων (γραφεία, διάφορα συνεργεία, μηχανουργείο, αποθήκες, χημικά εργαστήρια κ.α.), το δίκτυο υψηλής τάσης κοκ. συνολικής αξίας εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ, τις οποίες πλήρωσε πανάκριβα ο έλληνας καταναλωτής και φορολογούμενος.

2. Πως θα διασφαλιστεί η απρόσκοπτη λειτουργία των δύο (2) μονάδων του ΑΗΣ Αμυνταίου για την περίοδο 2016 – 2023, κατά την οποία αποφασίστηκε ήδη να λειτουργεί κατά μέσο όρο μόνο για τρεις μήνες ανά έτος σε εφαρμογή της οδηγίας 2010/75/ΕΕ; Θα αλλάξει, πώς και προς ποια κατεύθυνση η ρύθμιση αυτή; Θα γίνουν περιβαλλοντικές επενδύσεις από το νέο ιδιοκτήτη ιδιαίτερα μεγάλης αξίας (π.χ. αποθείωση καυσαερίων κτλ), για να διασφαλιστεί η απρόσκοπτη λειτουργία του ΑΗΣ; Αν ναι, τότε θα συνεχιστεί η κατασπατάληση του λιγνίτη λόγω του χαμηλού βαθμού απόδοσης (~32%), όταν οι ΑΗΣ νέας τεχνολογίας καύσης επιτυγχάνουν β.α. >41%, όπως προαναφέρθηκε. Τελικά, από πού αντλεί κανείς το δικαίωμα στη χώρα μας να σπαταλήσει τον ενεργειακό ορυκτό μας πλούτο (λιγνίτη), όταν η τεχνολογική εξέλιξη παρέχει ήδη σήμερα αξιόπιστες βιομηχανικές λύσεις για την κατά 30% τουλάχιστο βελτίωση της αξιοποίησής του;

3. Αν υποθέσουμε ότι θα υποχρεωθεί (;) ο νέος ιδιοκτήτης της «μικρής» ΔΕΗ να κατασκευάσει νέα σύγχρονη λιγνιτική μονάδα, τη μονάδα Αμύνταιο 3 σε αντικατάσταση των μονάδων Αμύνταιο 1-2, τότε οφείλει να προβεί στη διάνοιξη και εκμετάλλευση του λιγνιτικού πεδίου των Κομνηνών για να διασφαλίσει την πλήρη τροφοδοσία με λιγνίτη του νέου ΑΗΣ από δικό του κοίτασμα. Η διάνοιξη και εκμετάλλευση του ορυχείου Κομνηνών αναμένεται, σύμφωνα με τη μεταλλευτική μελέτη που εκπονήθηκε προ 20ετίας από τις αρμόδιες υπηρεσίες της Γ. Δ. Ορυχείων της ΔΕΗ ΑΕ, να αντιμετωπίσει σημαντικές δυσκολίες, προϋποθέτει δε και την έγκαιρη μετεγκατάσταση του οικισμού των Κομνηνών. Τίθεται, επομένως, το ερώτημα κατά πόσο είναι εφικτή η μετεγκατάσταση ενός σημαντικού οικισμού από το νέο ιδιώτη-ιδιοκτήτη του ορυχείου, όταν οι αντίστοιχες μετεγκαταστάσεις που εκτελούνται από τη σημερινή ΔΕΗ ΑΕ, η οποία διαθέτει τεράστια εμπειρία και πλήρως επανδρωμένες μελετητικές και υποστηρικτικές υπηρεσίες για το σκοπό αυτό, καθυστερούν συχνότατα πέραν του αναμενομένου για ποικίλους λόγους. Ας διδαχθούμε τουλάχιστο από την περίπτωση του πολύ μικρού οικισμού της Αχλάδας, του οποίου η μετεγκατάσταση καθυστερεί ανεπίτρεπτα επί 4ετία κι έχει οδηγήσει στο διπλασιασμό του κόστους του εξορυσσόμενου λιγνίτη στο ιδιωτικό ορυχείο Αχλάδας, με αποτέλεσμα την υπέρμετρη επιβάρυνση του κόστους της παραγόμενης κιλοβατώρας του ΑΗΣ Μελίτης.

4. Αντίθετα, στην περίπτωση που δεν θα κατασκευαστεί από τον ιδιοκτήτη της «μικρής» ΔΕΗ νέα μονάδα στον ΑΗΣ Αμυνταίου και δεν γίνουν οι δαπανηρές περιβαλλοντικές επενδύσεις στις μονάδες του σημερινού ΑΗΣ Αμυνταίου, τότε θα υπολειτουργεί αναγκαστικά και το ορυχείο Αμυνταίου για την 8ετία 2016-2023 εξαιτίας της αντίστοιχης υπολειτουργίας του ΑΗΣ Αμυνταίου.

Ακόμη παραπέρα, τι θα απογίνει ο τεράστιας αξίας και μεγέθους πάγιος εξοπλισμός του λιγνιτωρυχείου Αμυνταίου μετά το 2023; Θα μεταπωληθεί (;) στη ΔΕΗ ΑΕ από την οποία αφαιρέθηκε, ή θα πωληθεί ως scrap στη χαλυβουργία; Δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι ο εξοπλισμός αυτός είναι σε θέση να λειτουργεί παραγωγικά και στο μέλλον για δεκαετίες. Ποιος, αλήθεια, θα αναλάβει την ευθύνη της απαξίωσης του εξοπλισμού αυτού που πλήρωσε πανάκριβα ο έλληνας φορολογούμενος; Επίσης, στην πιο πάνω περίπτωση, τι θα απογίνει το ανεκμετάλλευτο τμήμα του κοιτάσματος που θα παραμείνει στο Ορυχείου Αμυνταίου – Λακκιάς μετά το 2023 και το οποίο αναμένεται να ξεπερνά τα 40 εκ. τον.;

5. Υπάρχει, λοιπόν, σοβαρότατος κίνδυνος να προκύψουν τραγελαφικές καταστάσεις στην εξέλιξη του όλου εγχειρήματος της «μικρής» ΔΕΗ. Κι αν η εγχώρια αρνητική εμπειρία δεν θεωρείται από κάποιους επαρκής, ας διδαχθούμε τουλάχιστο από την αντίστοιχη διεθνή εμπειρία, π.χ. της Πολωνίας, όπου στο πλαίσιο της απελευθέρωσης της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας (2003) διατέθηκε λιγνιτικός ΑΗΣ σε ιδιώτες (ZE PAK SA), με αποτέλεσμα να εμπλακεί σε δικαστικές διαφορές με τα λιγνιτωρυχεία, από τα οποία τροφοδοτούνταν με λιγνίτη (KWB KONIN και KWB ADAMOW) για το θέμα της τιμής πώλησης του λιγνίτη, που είχε ως επακόλουθο την υπολειτουργία του ΑΗΣ για σημαντικό χρονικό διάστημα.

6. Πριν προχωρήσουν παραπέρα οι αρμόδιοι στο εγχείρημα της «μικρής» ΔΕΗ και σε ό,τι αφορά την λιγνιτοενεργειακή δραστηριότητα στη Δ. Μακεδονία, πρέπει να ληφθούν πολύ σοβαρά υπόψη και τα ακόλουθα δεδομένα:

– Η περιοχή Πτολ/δας – Αμυνταίου αποτελεί ενιαία γεωλογική-κοιτασματολογική λιγνιτική ενότητα για τούτο άλλωστε εκπονήθηκε ιδιαίτερο στρατηγικό σχέδιο εκμετάλλευσης (MINE MASTER PLAN, 1995), χαρακτηρίζεται δε από κοινά και παραπλήσια ποιοτικά χαρακτηριστικά (π.χ. γαιώδης λιγνίτης), που επιτρέπουν τη δυνατότητα αποδοτικής καύσης του προερχόμενου από οποιοδήποτε από τα τέσσερα (4) λειτουργούντα σήμερα ορυχεία λιγνίτη, σε οποιονδήποτε από τους τέσσερις (4), αντίστοιχα, λιγνιτικούς ΑΗΣ. Η απόφαση να συμπεριληφθεί το ορυχείο Αμυνταίου και ΑΗΣ Αμυνταίου στη «μικρή» ΔΕΗ διασπά (μήπως επίτηδες;) τη συνεκτική μεταλλευτικά λειτουργική ενότητα και προοιωνίζεται μελλοντικά λειτουργικά αδιέξοδα, που θα επιφέρουν οικονομική ζημία στη συνολική ενεργειακή δραστηριότητα της περιοχής και της χώρας.

-Η παραχώρηση του λιγνιτικού (ξυλιτικού τύπου) κοιτάσματος των Κομνηνών στον ιδιοκτήτη της «μικρής» ΔΕΗ έχει νόημα, μόνο εφόσον προαποφασιστεί από το αρμόδιο υπουργείο και υποχρεωθεί νέος ιδιοκτήτης στην κατασκευή από τον ίδιο νέας λιγνιτικής μονάδας ανάλογης ισχύος και νέας κατάλληλης τεχνολογίας στο χώρο του ΑΗΣ Αμυνταίου. Σε αντίθετη περίπτωση όχι μόνο στερείται νοήματος η παραχώρηση του κοιτάσματος στη «μικρή» ΔΕΗ, αλλά αποκλείει την ενδεχόμενη αξιοποίηση του κοιτάσματος τούτου από τη ΔΕΗ ΑΕ, η οποία δραστηριοποιείται ήδη επί 55 χρόνια στις λιγνιτικές εκμεταλλεύσεις της Δ. Μακεδονίας. Ως εκ τούτου, πώς θα υποχρεωθεί, πότε και από ποιόν ο ιδιοκτήτης της «μικρής» ΔΕΗ να αξιοποιήσει το κοίτασμα των Κομνηνών; Εάν τούτο δεν συμβεί, τότε γιατί παραχωρείται στη «μικρή» ΔΕΗ; Μήπως για να απαξιωθεί; Ποιος θα πληρώσει για την απώλεια αυτή και ποιος θα λογοδοτήσει τελικά απέναντι στον έλληνα φορολογούμενο;

-Τα κοιτάσματα της περιοχής – λεκάνης της Φλώρινας αποτελούν, επίσης, ενιαία ενότητα με κοινά ποιοτικά χαρακτηριστικά του λιγνίτη (ξυλώδης τύπος κ.α.), που διαφέρουν, όμως, αισθητά από τα αντίστοιχα της λεκάνης Πτολ/δας – Αμυνταίου. Για τούτο άλλωστε εκπονήθηκε σχέδιο εκμετάλλευσης (FLORINA MINING PROJECT, 1995) για την περιοχή αυτή, που πρότεινε την ανέγερση δύο μονάδων. Το σχέδιο αυτό βασίζεται σχεδόν αποκλειστικά στο λιγνίτη των κοιτασμάτων Βεύης (ΔΕΗ και ιδιώτης), Αχλάδας (ιδιώτης) και Κλειδιού (ΔΕΗ), στα οποία έχουν ήδη αναπτυχθεί εκμεταλλεύσεις. Δυστυχώς, το σχέδιο αυτό καρκινοβατεί μέχρι σήμερα, όπως προαναφέρθηκε. Με την πρόταση της δημιουργίας της «μικρής» ΔΕΗ ουσιαστικά χαρίζεται η πλέον σύγχρονη λιγνιτική μονάδα της ΔΕΗ ΑΕ (Μελίτη 1) και οι πανάκριβες κοινές υποδομές για την ανέγερση και λειτουργία και της δεύτερης μονάδας, της οποίας τόσο ο χρόνος όσο και κυρίως το κόστος κατασκευής είναι πολύ μικρότερα από μια συνήθη μονάδα, λόγω ακριβώς της ύπαρξης ήδη των απαραίτητων υποδομών.

11. Συμπεράσματα – Προτάσεις

1.Μετά τα πιο πάνω είναι φανερό, ότι ακόμη κι αν δημιουργηθεί η «μικρή» ΔΕΗ σύμφωνα με τα προβλεπόμενα, στην πράξη θα αναφανούν τόσο μεγάλα και τέτοιας έκτασης και φύσης προβλήματα, τα οποία δεν είναι εύκολο να επιλύσει κανείς ιδιώτης. Είναι γνωστές, σε όσους έχουν ασχοληθεί με την εκμετάλλευση λιγνιτωρυχείων και τη λειτουργία των ΑΗΣ οι σχετικές δυνατότητες και αδυναμίες των ιδιωτών, που καλούνται να εμπλακούν στο χώρο των ΑΗΣ και των λιγνιτωρυχείων, οι οποίες δεν αφήνουν κανένα απολύτως περιθώριο αμφισβήτησης για την επικείμενη αποτυχία του εγχειρήματος. Ιδιαίτερα στον τομέα αποκατάστασης των εδαφών στους χώρους των εκμεταλλεύσεων και στο θέμα των σχέσεων με τις τοπικές κοινωνίες προβλέπεται η εμφάνιση πολύ μεγάλων δυσκολιών και αδιεξόδων. Παράλληλα, προκαλούνται παράπλευρες απώλειες στις αντίστοιχες δραστηριότητες της γειτονικής ΔΕΗ ΑΕ, που επαυξάνουν το κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας, λόγω της απώλειας των οικονομιών κλίμακας και υπεξαίρεσης πολύτιμων πόρων που παραχωρούνται στη «μικρή» ΔΕΗ.

2. Διαφαίνεται ότι κάποιοι επιθυμούν διακαώς να τεθεί ο λιγνίτης εκτός ηλεκτρενεργειακού παιχνιδιού, σε όφελος ανταγωνιστικών πηγών. Ήδη, η εγκατεστημένη ισχύς των μονάδων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με πρώτη ύλη το εισαγόμενο φυσικό αέριο έχει πρακτικά ξεπεράσει την αντίστοιχη λιγνιτική. Στο ενδεχόμενο επιχείρημα κάποιων ότι η χώρα διαθέτει κοιτάσματα φυσικού αερίου κτλ, η απάντηση, σήμερα, είναι ότι, εάν και εφόσον υπάρχουν και είναι οικονομικώς εκμεταλλεύσιμα, θα απαιτηθεί μεγάλο χρονικό διάστημα για την αξιοποίησή των (12 – 15 χρόνια). Ακόμη, πρέπει να λάβουμε υπόψη τις αβεβαιότητες λόγω της ρευστότητας της τιμής του πετρελαίου, που επηρεάζουν δραστικά τις διαδικασίες έρευνας και εκμετάλλευσης των υδρογονανθράκων, ιδιαίτερα σε θαλάσσιες περιοχές, καθώς και την αρνητική εμπειρία από την πρόσφατη παγκόσμια ιστορία (100 χρόνια) σχετικά με τις εκμεταλλεύσεις υδρογονανθράκων (πολιτικές και στρατιωτικές επεμβάσεις, πόλεμοι στο Ιράκ, τη Λιβύη κτλ). Ακριβώς για τούτο η χώρα μας σήμερα χρειάζεται μια εγχώρια, συνεχή, αξιόπιστη, μακράς διάρκειας χρήσης, ελεγχόμενου κόστους και φθηνή ηλεκτροπαραγωγική βάση, ιδιαίτερα για τη βραχυμεσοπρόθεσμη περίοδο με τη ζοφερή οικονομική προοπτική. Αντίθετα, σε περίπτωση παραγκωνισμού και απαξίωσης του λιγνίτη, οι συνέπειες θα είναι βαρύτατες για τη χώρα και μάλιστα σε μια περίοδο που η οικονομική συγκυρία, η ενεργειακή ασφάλεια, κι όχι μόνο, δεν προσφέρονται για ανέξοδους πειραματισμούς. Ας ξανασκεφτούν, λοιπόν διπλά και τριπλά οι αρμόδιοι για τη συντελούμενη ήδη σήμερα υποβάθμιση του λιγνίτη στο ενεργειακό ισοζύγιο κι ας δουν επιτέλους τι πραγματικά συντελείται στις προηγμένες χώρες της Ε.Ε. και ιδιαίτερα στις αναδυόμενες υπερδυνάμεις (Κίνα , Ινδία) στον τομέα των στερεών καυσίμων.

3. Η αδυναμία να κατασκευαστούν μέχρι σήμερα οι νέες λιγνιτικές μονάδες Μελίτη 2 – Πτολ/δα 5, σύμφωνα με τον αρχικό προγραμματισμό (Νοε. 2007), καθώς και η καθυστέρηση της επίλυσης των προβλημάτων ανάπτυξης των λιγνιτωρυχείων κοστίζει ήδη στον έλληνα καταναλωτή. Ωστόσο, θεωρούμε ότι η πρότασή μας, δηλ. η άμεση ανέγερση λιγνιτικών μονάδων με νέα τεχνολογία καύσης, στα πλαίσια μιας δημόσιας ΔΕΗ ΑΕ, η οποία θα λειτουργεί ως Επιχείρηση με διαφανείς και αξιοκρατικές διαδικασίες σε όλα τα επίπεδα, μακριά από οποιονδήποτε κομματικό εναγκαλισμό, εξυπηρετεί με τον πλέον αξιόπιστο τρόπο τα καλώς εννοούμενα συμφέροντα της χώρας. Συγκεκριμένα εξυπηρετεί τους στόχους του τριγώνου της βιώσιμης ανάπτυξης (ανταγωνιστικότητα τιμής της ηλεκτρικής ενέργειας- ασφάλεια ενεργειακού εφοδιασμού– συμβατότητα με το περιβάλλον) και παρέχει αξιόπιστες απαντήσεις στο ερώτημα: πότε, πού, με (από) ποιον και γιατί. Μόνο με την ενίσχυση της λιγνιτοπαραγωγής και την αξιοποίηση των στερεών καυσίμων με σύγχρονες τεχνολογίες καύσης μπορεί να υπάρξει ανάκαμψη στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας, που μπορεί κάλλιστα, όπως απέδειξε η μέχρι σήμερα πορεία της ΔΕΗ ΑΕ, όταν δεν ναρκοθετήθηκε από ποικιλώνυμα συμφέροντα, να συμβάλει στην οικονομική ανάκαμψη μέσω της εξασφάλισης χαμηλής τιμής της ηλεκτρικής κιλοβατώρας. Οι καιροί ου μενετοί!! Οι πειραματισμοί με τη λειτουργική διάσπαση της συρρικνούμενης συμμετοχής του λιγνίτη στο ενεργειακό ισοζύγιο θα επιτείνουν αντί να επιλύσουν τα υφιστάμενα σοβαρότατα προβλήματα και θα κοστίσουν ακριβά στους κατοίκους της Δ. Μακεδονίας, αλλά και στη χώρα γενικότερα.

Επίλογος

Η εκμετάλλευση του λιγνίτη, σήμερα, αφαιρεί πολύτιμους ενεργειακούς πόρους από τις επόμενες γενιές. Οφείλουμε, λοιπόν, στα πλαίσια της παραγωγικής ανασυγκρότησης της χώρας μας, να αξιοποιήσουμε τον ενεργειακό ορυκτό πλούτο της Δ. Μακεδονίας με τις πλέον σύγχρονες τεχνολογίες καύσης και τον μεγαλύτερο δυνατό βαθμό απόδοσης, ώστε να εξασφαλίσουμε παράλληλα τους μέγιστους οικονομικούς πόρους και τις βέλτιστες προϋποθέσεις του φυσικού περιβάλλοντος για την ευημερία των επόμενων γενιών. 

Το πλήρες άρθρο με τα λινκς τεκμηρίωσης (με μπλε) βρίσκεται στο http://greeklignite.blogspot.gr/2015/01/blog-post_5.html και στο Facebook, στη διεύθυνση Greeklignite!