Του Ηλία Καραβόλια*
Με άρθρο μου Φεβρουάριο του 2011 στο European Business Review, στην εποχή ουσιαστικά της Αραβικής Άνοιξης στην Β.Αφρική, είχα τονίσει οτι η Αίγυπτος, μια χώρα με μεγάλο ειδικό βάρος σε πολλά επίπεδα στη Μ. Ανατολή και στον Μουσουλμανικό κόσμο, εκτός από το ότι είναι η μεγαλύτερη πληθυσμιακά χώρα του Αραβικού κόσμου και δεύτερη σε πληθυσμό Μουσουλμανική, αποτελεί κομβικό κράτος ενεργειακών και ευρύτερων οικονομικών συμφερόντων για πολυεθνικές δυτικές και αραβικές επιχειρήσεις. Έγραφα λοιπόν τότε οτι “…δεν είναι απίθανη μια αναστάτωση στην διεθνή οικονομία και στις αγορές από πιθανή αύξηση της έντασης στην Μ Ανατολή …” Κάτι που τελικά φάνηκε με την τότε αύξηση στις τιμές του πετρελαίου που ξεπέρασαν προσωρινά τα 110$ το βαρέλι.
Φοβόμουνα τότε ένα “…μακροχρόνιο ντόμινο εξελίξεων από πιθανή άνοδο των ισλαμικών παρατάξεων στην εξουσία αραβικών κρατών…” διότι μπορούσε να οδηγήσει σε μια αλυσιδωτή εξέλιξη οικονομικών γεγονότων. Σήμερα που δυστυχώς ο φόβος μου επαληθεύτηκε με το πλέον ακραίο σενάριο( ισλαμικό χαλιφάτο απο τους τζιχαντιστές) και την ώρα που η Δύση έχει στραμμένα τα μάτια της σε Συρία, Ιράκ λόγω των τζιχαντιστών και της βίαιης δράσης τους, επιμένω στον κομβικό ρόλο της Αιγύπτου στον παγκόσμιο ενεργειακό χάρτη.Και λέω κομβικός γιατί στηρίζεται στις στενές σχέσεις που διατηρεί με τα κράτη της αραβικής χερσονήσου και όχι της Μ. Ανατολής.
Ο φόβος πλέον πολλών αναλυτών είναι αν εκμεταλλευτεί το ISIS. την όποια παρουσία τζιχαντιστών και φανατικών ισλαμιστών στην μεγάλη πληθυσμιακά χώρα της Αιγύπτου.Και ο φόβος εντείνεται γιατί είναι νευραλγικές οι “αρτηρίες” της στον παγκόσμιο ενεργειακό χάρτη. Θα εξηγήσω ευθύς αμέσως τί εννοώ.
Η Αίγυπτος παράγει περί τα 740 χιλιάδες βαρέλια την ημέρα, με μειωμένη παραγωγή σε σύγκριση με το 1995, όταν αυτή είχε κορυφωθεί στα 900 χιλιάδες βαρέλια (σημ: το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής καλύπτει εγχώριες ανάγκες με μικρές μόνο εξαγωγές της τάξης των 100 χιλιάδων βαρελιών την ημέρα). Σημαντικότερη είναι η παραγωγή φυσικού αερίου στο Δέλτα του Νείλου, που ξεπερνά σήμερα τα 65 δισ. κυβικά μέτρα από την οποία εξάγονται τα 20 , σε μορφή υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG).
Μέχρι στιγμής, οι δύο εξαγωγικοί σταθμοί LNG όπως και οι πλατφόρμες άντλησης πετρελαίου λειτουργούν κανονικά, αλλά κανείς δεν γνωρίζει τί θα συμβεί απο μια πιθανή εμπλοκή τζιχαντιστών ή παραφυάδων τους εκεί. Ακριβώς για αυτό, ξένες πετρελαϊκές στην Αίγυπτο (BP, Shell, BG, Statoil, ENI Lukoil, κ.α.) βρίσκονται σε φάση διαχείρισης κρίσης και παρακολουθούν έντονα τις εξελίξεις.
Η Αίγυπτος κατέχει στο έδαφός της δύο μεγάλους ενεργειακούς διαδρόμους: την διώρυγα του Σουέζ και τον αγωγό Ερυθράς Θάλασσας-Μεσογείου (SUMED).Μέσα από τη διώρυγα του Σουέζ διέρχονται καθημερινά περί τα 2,2 εκατ. βαρέλια πετρελαίου, σε αμφίδρομη βάση. Το μέγεθος αυτό αντιπροσωπεύει το 9-10% της παγκόσμιας θαλάσσιας μεταφοράς αργού πετρελαίου και παράγωγων προϊόντων του. Αυτή η ροή έχει κατεύθυνση τόσο προς τις αγορές της Ευρώπης και Β. Αμερικής, όσο και την ανάποδη φορά, με ρωσικής προέλευσης πετρέλαιο, καθώς και από το Καζακστάν.
Το μεγάλο όμως ζητούμενο είναι ο αγωγός SUMED, χωρητικότητας 2,34 εκατ. βαρελιών την ημέρα, ο οποίος μεταφέρει πετρέλαιο από την Ερυθρά Θάλασσα στη Μεσόγειο. Το μεγάλο ερωτηματικό είναι τι θα γίνει αν οι τζιχαντιστές της Μ.Ανατολής σχεδιάσουν εξτρεμιστικές ενέργειες ώστε να κλείσουν τις στρόφιγγες στις δύο πλευρές (Σίντι Κερίρ και Αϊν Σούχνα) στον Κόλπο του Σουέζ. Σενάριο που λογικά πρέπει να επεξεργάζονται οι δυτικές intelligence agencies. Μέχρι τώρα, οι εξελίξεις δεν φαίνεται να αποκτούν τέτοιου είδους σχεδιασμούς από οργανωμένες ομάδες τζιχαντιστών εξτρεμιστών, κυρίως γιατί ελέγχουν των αγωγό ισχυρές σαουδαραβικές εταιρείες. Φυσικά οι επιθέσεις Βρετανών και Αμερικανών στο ISIS,αναγκάζει τους φονταμελιστες τρομοκράτες να περιορίζονται σε αμυντική δράση εντός Συρίας και Ιρακ.
Στην ακραία όμως περίπτωση που οι εξτρεμιστες της τζιχαντ βάλουν σαν στόχο αυτές τις βασικές ενεργειακές αρτηρίες της Αιγύπτου,λογικά θα επέμβει ο Αιγυπτιακός στρατός, ο οποίος ήδη έχει εξαγγείλει ότι θα το κάνει αν χρειαστεί.Στην πραγματικότητα θα περιορίσει τη λειτουργία τους για προληπτικούς λόγους. Μια τέτοια πιθανή διακοπή της μεταφοράς πετρελαίου και φυσικού αερίου διά μέσου της Αιγύπτου θα είχε οπωσδήποτε αρνητικό αντίκτυπο παγκοσμίως, αφού αυτόματα θα είχαμε σχεδόν 4% μείωση της συνολικής διακινούμενης ποσότητας αργού πετρελαίου από τις διεθνείς αγορές (ήδη οι αγορές εξέφρασαν ανησυχία, με το να ωθήσουν την τιμή σε ανοδικό κανάλι).
Ακόμη και με τις ανακοινώσεις του OPEC για ικανοποιητική εφεδρική παραγωγική ικανότητα (στρατηγικά αποθέματα) ας ελπίσουμε ότι είναι ακραίο και απίθανο το σενάριο να κλείσουν η διώρυγα του Σουέζ και ο αγωγός SUMED.
Μπορεί λοιπόν το ενδεχόμενο της επικράτησης των φανατικών ισλαμιστών στις αραβικές χώρες να θεωρείται από τη Δύση κάτι σαν συνώνυμο της έκρηξης διεθνούς τρομοκρατίας, ωστόσο η αλήθεια είναι ότι ο μεγαλύτερος φόβος αυτή τη στιγμή είναι η τύχη της Διώρυγας του Σουέζ και πώς μπορεί να αποφευχθεί διεθνής οικονομική αναστάτωση. Γνωρίζουμε ότι εκτίναξη τιμών πετρελαίου σημαίνει αύξηση τιμών πρώτων υλών, λόγω ακριβών μεταφορών και μεγάλου κόστους κίνησης εργοστασίων καθώς και ευρύτερες οικονομικές δυσκολίες από αύξηση στις παγκόσμιες τιμές αγαθών και προϊόντων ενέργειας.
Το γεωπολιτικό σκέλος των δρώμενων λόγω της τζιχαντ και του ISIS στην Μ. Ανατολή, έχει να κάνει με τις αντοχές τόσο της Κινέζικης όσο και της Ινδικής οικονομίας (σημ: η αύξηση της ζήτησης για τις 4 προηγούμενες χρονιές εκεί, έσωσαν ουσιαστικά από δεινή ύφεση το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα).Παράλληλα θα διαμορφώσει συνθήκες αύξησης επιρροής της Ρωσίας στις αγορές, λόγω των κοιτασμάτων παραγωγής πετρελαίου και αερίου που έχει στην επικράτεια της.
*Chief Economist, Institute of Maritimes and Economic Studies, Kensigton,London
