Γράφει ο Αλέξανδρος Κ. Παπαναστασίου
Είναι γεγονός ότι το πολιτικό μας σύστημα και η πολιτική μας ζωή πάσχουν. Το ομολογούν αρθρογράφοι και αναλυτές. Το διαπιστώνει κραυγαλέα η ελληνική κοινωνία. Οι περισσότεροι ρίχνουν ευθύνες στο σύνολο ή έστω σε μέρος του πολιτικού προσωπικού που άσκησε ή ασκεί δημόσια εξουσία.
Η οικονομική κρίση ανέδειξε παθογένειες δεκαετιών. Πολλοί τη συνδέουν με μια βαθύτερη πολιτιστική και κοινωνική κρίση με τα γνωστά σε όλους εκφυλιστικά φαινόμενα. Ισχυρίζονται ότι είναι αυτά που εξέθρεψαν και γέννησαν το τέρας του δυσβάσταχτου σήμερα χρέους και των ελλειμμάτων, μέσα από την πελατειακή διαχείριση της οικονομίας από τους ιθύνοντες και τα διαπλεκόμενα συμφέροντα.
Το θέμα έχει προ πολλού εξαντληθεί. Έχουν ήδη γραφεί και ειπωθεί πολλά: Για το ήθος και το ύφος της εξουσίας. Για συγκεκριμένες συμπεριφορές, στάσεις και νοοτροπίες ποικίλων πολιτικών, κομματικών και συνδικαλιστικών ηγεσιών. Για τη διάχυτη διαφθορά του κράτους αλλά και της αγοράς, την απρονοησία, τις ανεπάρκειες και τις ανικανότητες στελεχών, παραγόντων, υπουργών, ακόμη και πρωθυπουργών. Για την απώλεια – κατά τη διαδρομή – του περίφημου μεταπολιτευτικού αναπτυξιακού μοντέλου. Την ασυνέχεια κάθε γνήσιας απόπειρας εξευρωπαϊσμού και εκσυγχρονισμού.
Όχι όμως ότι δεν έγιναν προσπάθειες. Ούτε ότι δεν υπήρξαν κάποια φωτισμένα πρόσωπα. Κάθε εγχείρημα όμως κρίνεται μόνον εκ του αποτελέσματος. Άλλωστε, σύμφωνα και με το αγγλοσαξωνικό ρητό, «ο δρόμος προς την κόλαση είναι σπαρμένος από αγαθές προθέσεις».
Ασφαλώς και τα αίτια της ελληνικής κρίσης δεν είναι μόνον εσωτερικά. Δεν πρέπει να υποτιμώνται ούτε η διεθνής συγκυρία ούτε οι αρνητικοί ευρωπαϊκοί συσχετισμοί: βιώνουμε την απόλυτη κυριαρχία ενός αδίστακτου χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου και την εξ αυτού άσκηση νεοφιλελεύθερων πολιτικών δημοσιονομικής πειθαρχίας και μονόπλευρης λιτότητας με πρώτο θύμα το Νότο της Ευρώπης. Με αυτά τα εργαλεία αντιμετώπισης της κρίσης χρέους ενός αδύναμου κρίκου, όπως η Ελλάδα, ήταν φυσικό η ύφεση στη χώρα μας να βαθύνει. Τα κέντρα λήψης αποφάσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποδείχθηκαν κατώτερα των περιστάσεων θέτοντας έτσι – αυτά τα ίδια – την πάλαι ποτέ ευρωπαϊκή ενοποιητική διαδικασία σε τροχιά υπονόμευσης.
Η συνταγή διάσωσης της χώρας δεν κρίθηκε μόνον απλώς αναποτελεσματική. Όλο και περισσότεροι ομολογούν – και από επίσημα χείλη πλέον – ότι ο τρόπος εφαρμογής της συνταγής υπονόμευσε την όποια προοπτική ανάκαμψης και ανάπτυξης.
Όλα όσα αναφέρθηκαν παραπάνω και η γνωστή σχετική συζήτηση συνιστούν ερμηνείες των συμπτωμάτων της ελληνικής νόσου. Ερμηνείες που εξαρτώνται – και εξαντλούνται – από την ιδεολογικοπολιτική κυρίως θέση του καθένα.
Η ίδια η νόσος, όμως, ποιά είναι τελικά; Εάν δεν υπάρξει σωστή διάγνωσή της, κάθε αντιμετώπιση θα είναι αλυσιτελής και η πολλαπλή κρίση θα διαιωνίζεται. Θέλοντας από πλευράς μας να συμβάλουμε στον δημόσιο διάλογο, ας μας επιτραπεί να δανεισθούμε για τις ανάγκες της πολιτικής έναν όρο από το πεδίο της νευροψυχοπαθολογίας: ΑΝΟΣΟΓΝΩΣΙΑ (“anosognosia” ή “anosognosie” όπως πρωτοεμφανίσθηκε και επικράτησε στη διεθνή επιστημονική βιβλιογραφία, ως άλλος ένας θρίαμβος της ετυμολογικής εμβέλειας της ελληνικής γλώσσας). Περί τίνος πρόκειται; Αποτελεί νευροψυχολογική πάθηση όπου ο ασθενής αγνοεί και δεν έχει συναίσθηση της ασθένειας από την οποία πάσχει.
Ένα παράδειγμα κλινικής περίπτωσης που ενδεικτικά αναφέρεται, είναι το εξής: Ο γιατρός ρωτά τον ασθενή, του οποίου έχει παραλύσει λόγω εγκεφαλικού το ένα του χέρι, εάν αντιμετωπίζει κάποιο πρόβλημα με αυτό: – «Απολύτως κανένα, γιατρέ», του απαντά. – «Μπορείς να το σηκώσεις και να κτυπήσεις με τα δύο σου χέρια παλαμάκια»; – «Ασφαλώς και μπορώ. Ορίστε»! (Ο ασθενής κουνάει μόνο το καλό του χέρι δεξιά και αριστερά νομίζοντας ότι χειροκροτεί και με τα… δυο του χέρια).
Μήπως, λοιπόν, οι κυρίαρχες πτυχές του ελληνικού πολιτικού συστήματος πάσχουν από μία μορφή ανοσογνωσίας; Ο έλληνας «ανοσογνωσικός» είναι αιχμάλωτος της αυτάρεσκης εμμονής του να μην αντιλαμβάνεται την πραγματική κατάσταση που οδήγησε με την πολιτική του στάση τη χώρα. Ή να αρνείται τα πραγματικά δεδομένα της σημερινής πολιτικής παραλυσίας, ώστε να καταστεί εφικτή η υπέρβαση της κρίσης.
Ο ναρκισσισμός της εξουσίας, ο αυτοθαυμασμός του επαγγελματία πολιτικού ή ο λαϊκισμός κάθε αυτόκλητου σωτήρα δεν είναι τίποτε άλλο παρά χειροκρότημα με ένα χέρι, ενώ το άλλο απαραίτητο χέρι (που θα μπορούσε να είναι και ο λαός ) απουσιάζει.
Υ.Γ. Το φαινόμενο της πολιτικής ανοσογνωσίας είναι σύνθετο και με πολλές εκφάνσεις. Δεν εξαντλείται σε λίγες παραγράφους. Τα σημερινά γραφόμενα ας εκληφθούν ως αφετηρία διαλόγου. Σε επόμενο σημείωμά μας, λόγω και της προεκλογικής περιόδου όπου θα υπάρξει έξαρση της νόσου, θα μας δοθεί η ευκαιρία να γίνουμε πιο αναλυτικοί και αποκαλυπτικοί.
